Osmanlı Devleti’nde Azerbaycanlı Bir Âlim: Molla Şemseddin Ahmed Karabaği

Authors : Bilal Dedeyev, Yusuf Küçükdağ

Pages : 71-94

Doi:10.37879/belleten.2019.71

View : 16 | Download : 8

Publication Date : 2019-04-01

Article Type : Research

Abstract :Azerbaycan sahası ile Osmanlı Devleti arasında sosyo kültürel ilişkilerin 16. yüzyılda ortaya çıkmasında çok sayıda Karabağlı ilim adamının etkili olduğu bilinmektedir. Osmanlı Devleti’nde müderrislik, kadılık ve kazaskerlik gibi üst düzey görevlerde bulunmuş bu alimlerden biri de Karabağlı Molla Şemseddin Ahmed Ensari’dir. Karabağ’ın Dizak bölgesine yerleşmiş olan ashaptan Cabir b. Abdullah elEnsari’nin soyundan gelen Molla Şemseddin Ahmed, ilk eğtimini Azarbaycan’nın Gence şehrinde aldıktan sonra 1562’de İstanbul’a gelmiş; burada Süleymaniye Medresesi’ni bitirmiştir. 1570’ten itibaren müderris olarak değişik medreselerde görev almış ve 1581’den sonra kadılık yapmaya başlamıştır. Kadılığı sırasındaki başarıları ona kazaskerlik yolunu açmış; sırasıyla 1584’te Anadolu Kazaskeri, 1592’de ise Rumeli Kazaskeri olmuştur. Molla Şemseddin Ahmed, çok yönlü bir kişi olup şehnameci Seyyid Lokman Urmevi’ye verdiği destek ile Osmanlı şehnameciliğinin gelişmesine önemli katkı sağlamıştır. Bu arada divan şiiri yazmak isteyenlere de hocalık yapmış, Osmanlı divan şairlerinden Mani ve Edai Recep Efendi’nin şair olarak yetişmelerinde yardımcı olmuştur. Kendisi tefsir dalında da üstat olup Kur’an’ın değişik surelerini risaleler halinde tefsir etmiştir. Molla Şemseddin Ahmed Karabaği’nin Osmanlı Devleti’nde bulunduğu dönemde Azerbaycan’dan Osmanlı ülkesine göç edenlerin sadece kendileri değil aynı zamanda aileleri de bu ilişkilerin kurulmasında mühim rol oynamışlardır. Nitekim Molla Şemseddin Ahmed’in oğlu Nuh Efendi, ilmiye sınıfına intisap ederek babası gibi önce müderrislik, sonra kadılık yapmış; arkasından Anadolu ve Rumeli kazaskerliklerinde bulunmuştur.
Keywords : Gence-Karabağ, Molla Şemseddin Ahmed Karabaği, Cabir Ensari, Süleymaniye Medresesi, Nuh Efendi