Anadolu’nun MIS 9 Karasal Karbonat Kayıtları ve Paleoiklimsel Çıkarımlar: Örtülü/Sarıkavak (Afyon), Karahallı (Uşak) ve Bahçecik (Gümüşhane)

Authors : Ezher Tagliasacchi, Mine Sezgül Kayseri Özer, Raif Kandemir

Pages : 319-338

Doi:10.25288/tjb.1386017

View : 121 | Download : 167

Publication Date : 2024-08-31

Article Type : Research

Abstract :Denizel izotop fazlarından biri olan ve buzul arası döneme karşılık gelen MIS 9 dönemi, günümüzdeki sıcak dönem için bir analog olarak görülmektedir. Ancak karasal karbonat çökellerinden bu döneme ait veriler oldukça sınırlıdır. Bu çalışmada, Anadolu’nun farklı bölgelerinde yüzlek veren traverten ve tufa gibi karasal karbonatların MIS 9 buzul arası dönemine ait kayıtları incelenmiştir. Bu amaçla, GB-Anadolu’dan iki lokasyona (Örtülü/Sarıkavak (Afyon) ve Karahallı (Uşak)) ve KD-Anadolu’dan bir lokasyona (Bahçecik, Gümüşhane) ait karasal karbonat çökellerinin MIS 9 verileri, ayrıntılı olarak incelenmiştir. Sedimantolojik, izotopik ve palinolojik verilerin ışığında, MIS 9 buzul arası dönemin ortamsal ve iklimsel koşulları ortaya konmuştur. MIS 9 döneminde çökelimine devam etmiş olan Örtülü travertenler, sığ bir göl ortamında çöküntü depolanma sistemi içinde çökelirken Sarıkavak tufaları ise orta-yüksek eğimli bir topoğrafyanın egemen olduğu, akarsu ortamında çökelmişlerdir. Karahallı travertenleri ise, tektonizmanın etkin olduğu sığ bir göl kenarı ortamında çökelmişlerdir. Bir diğer çalışma alanı olan Bahçecik travertenleri ise, çöküntü ve yamaç depolanma sistemi içinde çökelmiş traverten oluşuklarıdır. MIS 9 döneminde, GB-Anadolu’da yer alan Karahallı travertenleri ve Örtülü/Sarıkavak karasal karbonatlarında δ13C duraylı izotopları, pozitife yakın (‰ -0,47 ile ‰ 1,86) değerler sunarken δ18O duraylı izotop değerleri ise negatiftir (‰ -9,67 ile ‰ -8,72). Ancak KD-Anadolu’da MIS 9 dönemine ait duraylı izotop değerlerinde önemli bir farklılık gözlenmiştir. δ13C izotop değerleri daha pozitif (‰ 4,5 ile ‰ 5,0) iken, δ18O değerleri ise çok daha negatiftir (‰ -14,67 ile ‰ -14,6). Karbon ve oksijen izotop değerlerindeki bu belirgin farklılık, yağış/buharlaşma ile doğrudan ilişkilidir. Palinolojik kayıtlara göre, MIS 9e ve MIS9a arasında önemli bir farklılık kaydedilmiş ve nemlilikte göreceli bir değişim tespit edilmiştir. Elde edilen tüm veriler ışığında, Anadolu’da MIS 9 dönemi, belli dönemlerde yağışın azaldığı kuraklaşmanın hüküm sürdüğü iklimsel dalgalanmalar gösterse de genel itibariyle daha ılıman ve yağışlı bir dönem olduğu söylenebilir.
Keywords : Anadolu, duraylı izotop, karasal karbonatlar, MIS 9, paleoiklim, palinoloji