Türkiye ile İskoçya Arasında bir Mukayese

Authors : W. J. Mc Callien

Pages : 89-109

View : 19 | Download : 13

Publication Date : 1947-03-01

Article Type : Research

Abstract :Jeoloji ilminin kurucularından adedilen Hutton, geçmişi bugünkü hadiselerin müşahadesinden istidlal edebiliriz, demişti. Memleketim olan İskoçya'daki eski yanardağların etüdünden, Hutton nazariyesinin tersine olarak, bugünü öğreniriz. İskoçya'nın başlıca fizyografik formları Kaledonyen hareketleri ile ilgili olduğu halde jeoloji bakımından daha genç olan Türkiyede daha henüz sona ermiş olan Alp hareketleri bu hususta mühim amil olmakdadır. Tersiyerde İskoçya'da volkanlar o devrin bariz mirasları olduğu halde Türkiye'de iltivalar ve faylar en ön safta gelmektedir. İskoçya'da Tersiyer bürkanî merkezleri, şimalî İrlanda ve batı İskoçya'dan İzlanda ve Greenland'a kadar inkişaf eden kuzey Atlantik kıtasının bazaltlarını vermiştir. Bu bazalt pilatosunun çökmesile bu günkü Atlantik denizi meydana gelmiştir. Teşekkülü zamanında bu bazalt kıtası iki buçuk milyon kilometre kare bir saha işgal etmiş olmalıdır. Bu bürkanî sahraların kalınlığı beş altı yüz metre etrafındadır. Büyük entrüzyon merkezleri bu günkü ölmüş volkanlarda olmakla beraber bunlar birbirine bağlıdırlar. İki türlü entrüzyon şekli kabul edilmekdedir. Bunlardan (ring- dykes) tabir edilenlerde entrüzyonlar bir merkezi olan daireler şeklinde, plütonik jenesli ve merkezden dışarı doğru sert bir zaviye ile meylederler. (Cone-sheets) tabir edilen diğer çeşit entrüzyonlar ise bir merkezden içeri doğru 45 derecelik bir zaviye ile meylederler. Türkiye jeologları bu memleketin (transversal) lerile ünsiyet peydaetmişlerdir.   İstanbul Ünivesitesinden Profesör Parajas tesbit ettiği yedi (Transversal) i bir bültenle yayınlamıştır. İran'da da Schroeder on kadar (Transversal) ayırt etmiş bulunmaktadır. Gerek İran ve gerek Türkiye'deki (Transversal) lerin menşelerinin bir olduğu ve birinin izahının diğerine şamil olacağı pek az kimse tarafından inkâr edilebilir, Bu (Transversal) lerin Arap Blokuna nazaran aldıkları dağılış şeklile batı İskoçya'daki (cone-sheet) lerin tasavvur edilen yeraltı magma haznesine nisbetle aldıkları formlar arasında göze çarpan bir benzerlik müşahede edilmektedir. Dr. Anderson İskoçya'daki (ring-dyke) ve (conesheet) lerin aldıkları mahrutî formları, 10 kilometre kadar derinde olduğu tahmin edilen magma mahzeninden gelen tazyik neticesi hasıl olan dairevî çatlak-lardan yükselen magma ile izah etmektedir. Magma tazyiki yukarı doğru şakulî, Arap bloku ise kuzeye doğru ufkî tazyik yaparak İskoçya'da (ring- dyke) ve (cone-sheets) leri, Türkiye ve İranda'da işaret edilen (Transversal) leri meydana getirmiştir.
Keywords : Türkiye, İskoçya, Mukayese