Türkiye’nin Akdeniz Sahillerindeki yalıtaşlarının Holosen deniz düzeyi oynamaları ve tektonizma açısından önemi

Authors : Atilla Çiner, Stéphane Desruelles, Eric Fouache, Erdal Koşun, Rémi Dalongeville

Pages : 258-296

View : 16 | Download : 6

Publication Date : 2009-12-01

Article Type : Research

Abstract :Akdeniz kıyısındaki Finike ile Suriye sınırı arasında kalan kıyı şeridi, kum ve çakıl boyutlu pekişmemiş  sedimanların gelgit arası bölgede bulunan karbonat çimento sayesinde çok hızlı bir şekilde taşlaşması  sonucu oluşan yalıtaşlarının gözlendiği bir bölgedir. Bu çalışma kapsamında çeşitli derinliklerde  bulunan yalıtaşlarından   14 C yaş tayinleri elde edilmiş ve gözlenen diğer jeomorfolojik, jeolojik ve  arkeolojik veriler aracılığı ile Akdeniz kıyısının son 5000 senelik deniz seviyesi değişimleri zaman ve mekan boyutunda ortaya konulmuştur.  Çalışma alanı aynı yaş gurubuna ait benzer seviyedeki yalıtaşlarının ve dalga aşındırma oyuk ve  düzlüklerinin gruplanması temeline dayanan 5 bölgeye (I-V) ayrılmıştır: I) En batıdaki Finike yalıtaşı ile  Andriake ve Kekova Batıkşehir harabelerinin bulunduğu bölüm Roma dönemi sonrası meydana gelen  depremler sonucu bugün -1.5 m ile -4 m kadar deniz altında bulunmaktadır. II) Finike-Antalya-Çimtur  arasında -0.8 m ile -2.2 m deniz altında bulunan ve 3 ayrı nesile ait yalıtaşı seviyelerinden en üstte olanı  M.S. 4-7 yy arasında bugünkü konumuna ulaş mıştır. III) İncekum ile Adana’nın güneyindeki KarataşOsmaniye  Fay  Zonu  arasında  kalan bölgede  yalıtaşları  deniz seviyesinin biraz üstündedir.  Ayrıca  dalga aşındırma düzlüklerinin İncekum’da günümüzden 1815-1545 yıl kadar önce 0.5 m ile 1.2 m arasında  yükseldikleri bilinmektedir. IV) İskenderun Körfezi’nin güney ve kuzeyi ile sınırlı bu bölgede iki  değişik nesile ait yalıtaşları (0.3 m ile -0.8 m (M.S. 4-7 yy arası) ve -0.7 m ile -1.7 m arası) bulunmaktadır. V) İskenderun Körfezi’nin güneyinden Suriye sınırına kadar olan sahil şeridinde  yalıtaşları gözlenmemekte ancak 3 ayrı deniz seviyesine ait dalga oyukları güncel deniz seviyesinin 2.9  m, 1.4 m ve 0.8 m kadar üzerinde bulunmaktadırlar. Bunlardan en üstte olanının günümüzden 2500 ± 100 yıl, en aşağıda olanının ise M.S. 5-6 yy’da bugünkü konumlarına yükseldikleri bilinmektedir.  Çalışma alanına zaman boyutunda bakıldığında ise toplam 4 değişik deniz seviyesi sabitlenmesi  görülmektedir: 1) En eski deniz seviyesi (?Orta Holosen) -3 m (±0.5 m) civarındaki yalıtaşları ile temsil  edilir. 2) Deniz seviyesinin ikinci defa durağan hale geldiği M.Ö. 5-7 yy arasında oluşan yalıtaşları da  bugün denizin -2 m (±0.5 m) kadar altındadırlar. V. Bölge’de 2 m ile 3 m’de bulunan dalga oygu izleri  de yine bu zaman aralığına aittirler. 3) Üçüncü deniz seviyesi sabitlenmesi ve bunun sonucu olarak  bugün II. Bölge’deki Kemer’de ve IV. Bölge’deki Gözcüler’de -0.4 m (±0.5 m) derinlikte bulunan  yal ıtaşlarının oluşumu M.S. 4-6. yy’lar arasında gerçekleşmiştir. Bugün deniz altında kalmış kimi Roma  dönemi sonrası yapıları (I. Bölge) ve II. Bölge’de -0.5 m ile -1.2 m deniz altında bulunan yalıtaşları ile  V. Bölge’de 0.8 m deniz üstünde bulunan dalga aşındırma oyuklarının da M.S. 4-6 yy’lar arasında  bugünkü konumlarına geldikleri bilinmektedir. III. Bölge’de 0.5 civarında bulunan aşındırma düzlüğü  ise M.S. 2-6 yy’lar arasına tarihlenmektedir. 4) Güncel deniz seviyesine en geç Selçuklu (M.S. 12 yy) ve  olasılıkla Erken Bizans döneminden sonra (M.S. 4-7 yy) ulaşıldığı tespit edilmiştir. Toplanan veriler  çalışma alanında son 5000 senelik dönemde deniz seviyesinde meydana gelmiş değişimlerin  nedenlerinin iklimsel ve/veya glasyo-östatik olmasından ziyade tektonik kaynaklı olduklarının kanıt ı  olarak yorumlanmıştır. 
Keywords : Yalıtaşı, C14, dalga aşındırma düzlüğü, deniz seviyesi değişimi, tektonik, holosen, Akdeniz