BİLGE KAĞAN YAZITI G 14'TEKİ AD SAN ÖBEĞİ TAMAN TARKAN MIDIR, ATAMAN TARKAN MIDIR?

Authors : Yusuf Gedikli

Pages : 217-232

View : 11 | Download : 6

Publication Date : 2021-10-30

Article Type : Research

Abstract :Orkun yazıtlarında farklı okunan yerlerden biri de Bilge Kağan G 14’teki Taman Tarkan veya Ataman Tarkan san öbeğinin birinci sözcüğüdür. Sözcük genellikle Taman, R. Giraud (1960) ve onu takip eden kimi bilginler tarafından Ataman okunmuştur. Makalemizde anılan sözcüğün üzerinde durulmuş, doğru biçimin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Araştırma ve incelemelerimiz sonucunda vardığımız karara göre ataman sözcüğü yapı bakımından Türkçe olmasına karşın Türk lehçelerinde yerli bir sözcük değildir. Çeşitli Türk lehçelerine Rusçadan veya Rusça kanalıyla geçmiştir; yazım ve anlamı bunu göstermektedir. Ataman sözcüğü Almanca Hauptmann, Çekçe heytman, Polca hetman sanlarının ilk elemanının (Haupt-, heyt-, het-) sessel ve anlamsal olarak Türkçenin ata sözünü çağrıştırmasıyla doğmuştur. Başka deyişle dil biliminde bulaşma, karışma dediğimiz olay meydana gelmiştir. Sonuç olarak Türkçede Ataman adına veya unvanına XV. - XVI. Yüzyıllardan önce rastlanmadığı, Taman sanının Ataman okunmasına Rus ve Ukrayna Kazaklarının ataman unvanının neden olduğu, öbeğin Ataman Tarkan değil, Taman Tarkan olduğu ortaya konulmuştur.
Keywords : Bilge Kagan yazıtı, Taman Tarkan, Ataman Tarkan, Ataman.