NEYRİZ CUMA CAMİİ MİHRABINDAKİ BÜYÜK SELÇUKLU DÖNEMİNE AİT ALÇI SÜSLEME VE KİTABELER

Authors : Kamran Sokhanpardaz

Pages : 159-178

View : 10 | Download : 6

Publication Date : 2020-10-31

Article Type : Research

Abstract :Büyük Selçuklu sanatı, İslam sanatı içinde müstakil bir kategori oluşturmaktadır. Büyük Selçukluların İran topraklarında ortaya koyduğu mimari anlayış ve biçimler Anadolu ve İslam coğrafyasının vazgeçilemez mimari özellikleri arasına girmiştir. Büyük Selçuklu mimarisinde dekorasyon malzemeleri arasında alçının yoğun bir biçimde kullanıldığı görülmektedir. Bu makalede, Neyriz Cuma Camii Mihrabındaki Büyük Selçuklu Dönemine ait alçı süsleme ve kitabeleri ele alınmıştır. Yapı, Büyük Selçuklulardan önce yapılmış camilerden biri olup, mihrabı farklı dönemlere aittir. Mihrabın bazı süsleme ve kitabeleri, Büyük Selçuklu dönemine ait olup olmadığına dair farklı görüşlerin bulunmasıyla birlikte, mihraptaki yazılmış tarihlerinden 460/1068 tarihini esas alınarak, mihrabın süsleme ve kitabelerinin bir kısmı, Büyük Selçuklu devleti'nin hükümdarı Sultan Alparslan zamanında önarım görülmesi bu çalışma kapsamında tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlardan, zikredilen mihrabın süsleme kompozisyonunun, yazı, bitkisel ve geometrik bezemeleri içerdiği ve kazıma, ajur ve kabartma tekniğinde yapıldıkları anlaşılmaktadır. Mihrabın alçı süsleme ve kitabelerin sanatçısı ile ilgili herhengi bir bilgi bulunmamaktadır. Mihrapta görülen bazı alçı kitabe ve süslemeler, Nîşâbur’da yapılan kazı çalışmalarından çıkan İran’ın ilk İslâmî devirlerine (X. yüzyıl) ait alçı süslemeleri, Karahanlı (840-1212), Gazneli (963-1186), Anadolu Selçuklu (1075-1308) ve İran’ın İlhanlı dönemi (1256-1353) alçı süslemeleri ile yakın benzerlik arzetmektedir.
Keywords : Büyük Selçuklu, Cami, Mimari, Neyriz Cuma Camii, Alçı Süsleme