27 Mayıs 1960 Darbesi\'nin Nedenleri

Authors : Mustafa Oral, Murat Kaya

Pages : 191-214

View : 69 | Download : 56

Publication Date : 2024-07-31

Article Type : Research

Abstract :Kendine Avrupa medeniyetini örnek alarak kalkınmaya veya modernleşmeye çalışan ülkelerde olduğu gibi Osmanlı/Türk tarihinde de darbeler tarihin kayda değer bir kulvarını oluşturur. Darbeci kadronun, halktan kopuk, hatta halka karşıt bir zihniyet yapısında olması ve halka rağmen halk için anlayışı içinde hareket etmesi, modernleşme hareketinin halkı ve devleti bir proje ile Batı tipinde bir kalıba sokma çabası içinde olduğunu gösterir. Osmanlı döneminde padişahın iktidarına karşı askerî sınıfın kazan kaldırma geleneği Tanzimat’tan sonraki dönemde askerî darbe biçimine dönüşmüştür. Abdülmecit dönemindeki Kuleli Vakası’nı bu geleneğin başlangıcı saymak mümkündür. 27 Mayıs 1960’ı ise askerî darbe geleneğinin dönüm noktası olarak nitelendirmek yanlış olmaz. 14 Mayıs 1950 seçimleri ile CHP’nin 27 yıllık iktidarına son veren Demokrat Parti’nin (DP) muhalefette iken halka vaat ettiği demokratik bir devlet düzeni kurma çabası maalesef başarılı olamamış, hatta bir vakit sonra bu vaadinden vazgeçmiş, üstelik kimi anti-demokratik uygulamaları önce aydınların sonra halkın tepkisine neden olmuştur. Nitekim 27 Mayıs 1960’ta yapılan askerî müdahale ile Milli Birlik Komitesi (MBK) ülkenin yönetimine el koymuştur. Menderes, iktidarının ilk devrinde ekonomi alanında yaptığı çalışmalarla Türkiye ekonomisinde hızlı büyüme ile halkın refahında gözle görünür bir iyileşme gerçekleştirmiş, ancak bu durum DP iktidarının ikinci devrinde değişmiştir. ABD ile ilişkilerin ve Kore Savaşı’nın etkileri ile özellikle tarım alanında iyileşen ekonomik hayatta önce durgunluk, sonra gerileme ve enflasyon olmuş, sonunda krizin eşiğine gelinmiştir. DP iktidarının üçüncü devrinde enflasyonun nedeni olarak hükümetin yanlış bir politika izlediği görüşleri yayılmaya başlamış ve halkın güveni sarsılmıştır. DP dış ve iç politikada bir denge oluşturmak istemiş, fakat iki yanlı bir tutum sergilemiştir. Dönemin şartları gereği ABD yanlısı bir dış politika izlemeye çalışsa da kimi zaman SSCB’nin yanında yer almak zorunda kalmıştır. ABD’nin Ortadoğu’da izlediği siyasetten rahatsız olan Menderes’in 1958 yılından sonra iki kutup arasında yaşanan yumuşamadan yararlanarak -Batı’dan istediği desteği alamaması nedeniyle- SSCB’ye yaklaştığı söylenebilir. DP’nin değişken dış ve iç politikalarını ağır bir dille eleştiren muhalefet, özellikle CHP halkı kışkırtmış, halkın hükümete karşıt bir tutum takınmasına neden olmuştur. Bu makalede 27 Mayıs darbesi öncesinde ve sonrasında etkili olan dönemin bazı olayları ile hükümetin iç ve dış politikası, meclis kararları ve iktidar (DP) ile muhalefet partileri arasındaki ilişkiler ve bazı sorunlar irdelenecektir.
Keywords : Askerî Darbe, 27 Mayıs 1960, Demokrat Parti, Adnan Menderes, Milli Birlik Komitesi