I.MEŞRUTİYET MECLİSİNDE ERMENİ MEBUSLARIN FAALİYETLERİ VE BU FAALİYETLERİN OSMANLICILIK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Authors : Ahmet Oğuz

Pages : 291-310

View : 27 | Download : 11

Publication Date : 2022-01-31

Article Type : Research

Abstract :Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra devlet dağılma sürecine girmişti. Bu süreci durdurmak isteyen kimi devlet adamları ve aydınlar değişik çareler arayışına yönelmişti. Bu arayışlardan birisi de "ittihad-ı anasır” fikri olarak o dönemde zikredilen fiiliyatta meclisle idare edilen yönetim anlamına gelmekteydi. Bu da "Osmanlıcılık” olarak ifadesini bulmuştur. Osmanlıcılık fikrinin tatbik edilmesi için de bir anayasa olmalı ve tüm Osmanlı unsurlarının temsil edileceği bir meclis açılmalıydı. Böyle bir meclisin açılabilmesi için toplumun her kesimini toplayabilecek bir anayasaya yani Kanun-ı Esasi’nin ilan edilmesi gerekiyordu. Islahat Fermanı’nın gayri Müslimlere fazla taviz verdiğini düşünen kimi aydınlar anılan fermanın ilanından sonra özellikle Yeni Osmanlılar’ın lideri kabul edilen Namık Kemal’in etrafında toplanmaya başladılar. Belirli hedeflerle toplanan bu aydınlar basın yoluyla hedeflerine ulaşmaya çalıştılar. Yeni Osmanlılar adıyla bir de cemiyet kurdular. Cemiyet üyeleri devleti kurtarmak amacıyla uzun süreli bir mücadele verdiler ve hatta yurtdışına sürüldüler/kaçtılar. Osmanlı devletinde meşruti bir yönetime ihtiyaç olduğuna birçok devlet adamını da ikna ettiler. Bunlar arasında Mithat Paşa en önde olanlardandı. Nihayet 1876 tarihine gelindiğinde iki kez padişah değiştirerek ve Şehzade Abdülhamid(1876-1909)’i Meşrutiyeti ilan edeceğine kani olarak tahtta çıkardılar. Yeni ve genç padişah Sultan Abdülhamit verdiği sözü yerine getirdi. Kanun-ı Esasi’nin amir hükmü gereğince açılan Meclis-i Mebusan’a Müslim ve gayri Müslim mebuslar seçimle gelmiş ve meclis iki dönem olarak görev yaptıktan sonra süresiz olarak tatil edilmiştir. Anılan meclise Ermeni mebuslar da seçimle gelerek görev yapmışlardır. Meclisin ilk döneminde toplam 119 mebustan kimlikleri kesin olarak tespit edilen on iki Ermeni mebus görev yapmıştır. Meclisin ikinci döneminde toplam 121 mebustan yine kesin olarak kimlikleri tespit edilen on altı Ermeni mebus bulunmaktadır. Müslim ve gayri Müslim mebuslar, devletin resmi politikası olan Osmanlıcılık temelinde problemlerin çözümü için görüş sarf etmelerine rağmen zaman zaman millet ve din temelli fikir ayrılıklarına düştükleri de bilinmektedir.
Keywords : Osmanlı Devleti, Meclis-i Mebusan, Ermeni, Meşrutiyet, Demokrasi.