BİR KOMİTACI PORTRESİ: SARI EFE EDİP

Authors : Ali Özçelik

Pages : 189-222

View : 24 | Download : 12

Publication Date : 2021-07-31

Article Type : Research

Abstract :1902 yılında, Mekteb-i Harbiye’den Kurmay Jandarma olarak mezun olan Edip Bey’in ilk görev yeri oldukça zorlu ve tehlikeli bir coğrafya olan Balkan toprakları olmuş, farklı karakollardaki mesaisinin ardından Jandarma Kumandanlığı göreviyle Serez’e tayin edilmişti. Serez’de, o tarihlerde bir yeraltı örgütü olan İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne katılan Edip Bey, aynı zamanda Cemiyet’in "Fedai Zabitan” adı verilen tetikçi grubunda aktif olarak görev almıştı. 1910’lu yılların başlarında, bir daha dönmemek üzere Balkan topraklarına veda eden ve yüzbaşı rütbesiyle önce Salihli, sonrasında da Ödemiş-Tire Jandarma Kumandanlığına atanan Edip Bey, özellikle I. Dünya Savaşı yıllarında bölgedeki pek çok çeteyi tasfiye etme başarısı göstermişti. Kuvayı Milliye’nin nüvelerinin atıldığı 1919 yılının Mart ayından itibaren, yaklaşan işgale karşı teşkilatlanma ve silahlı mücadele faaliyetlerinin içerisine giren Edip Bey, Cemiyet’in İzmir Kâtib-i Mesûlü Celal (Bayar) Bey’in yanı sıra, jandarma kumandanlığı zamanında elde ettiği nüfuzun da etkisiyle Gökçen Hüseyin, Mursallı İsmail, Demirci Mehmet, Poslu Mestan ve Çerkes Ethem gibi ünlü Kuvvacılarla birlikte hareket etmişti. Bu süreçte zeybek kıyafetleri giymesi hasebiyle "Sarı Efe” olarak anılan ve 400 kişilik süvari birliğiyle Salihli, Balıkesir, Kocaeli, Düzce, Adapazarı, Sakarya ve Bolu’da kimi zaman Yunan kuvvetleriyle kimi zaman da iç isyancılarla mücadele eden Edip Bey, II. İnönü Savaşı sırasında 33. Süvari Alayı Kumandanlığı görevini yürütmüş, Büyük Taarruz’un akabinde de İzmir’e geri dönmüştü. Bu çalışmada savaş yıllarında "Zeybek Müfrezesi Kumandanı”, "Düzce Kaymakam Vekili” ve "Sakarya Müfrezesi Kumandanı” görevlerini üstlenen, savaşın bitiminde "Emekli Jandarma Subayı” olarak kendisine maaş tahsis edilen, 1926 yılındaysa İzmir Suikastına dahli olduğu gerekçesiyle idam edilen Sarı Efe Edip’in askeri faaliyetleri, arşiv kaynakları, hatıratlar, ikinci elden kaynaklar ve alan araştırmalarının ışığında ele alınacak ve bir dönem panoraması ortaya konulacaktır.
Keywords : jandarma, Kuvayı Milliye, Milli Mücadele