THE ATTITUDE OF EGYPT TOWARDS BAGHDAD PACT

Authors : Özgür Yildirim

Pages : 125-146

View : 25 | Download : 13

Publication Date : 2018-08-03

Article Type : Research

Abstract :Orta Doğu insanlık tarihi oyunca dünyanın cazibe merkezi olmayı başarmış, birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Sanayi Çağı ile beraber dünyada büyük bir sömürge yarışı başlamış, emperyal devletlerin petrol ve hammadde yarışı kıyasıya hızlanmıştır. Özellikle XIX. yüzyıldan sonra Osmanlı Devleti’nin zayıflaması Ortadoğu’da bir boşluk doğurmuş, bu boşluğu doldurmaya hevesli ülkelerin kıyasıya rekabetini daha da artırmış, stratejik ve jeopolitik açıdan önemli ve zengin petrol rezervlerinin bulunduğu bu bölgeyi daha da cazip hale getirmiştir. I. Dünya Savaşında bölge gizli anlaşmalarla paylaşılmış, Osmanlı’nın bölgedeki hakimiyetine son vermek için yerel aşiretler ve bazı ileri gelen ailelerle anlaşmalar yapılarak Osmanlı’ya karşı ayaklanmaları sağlanmıştır. I. Dünya Savaşından sonra yıkılan Osmanlı’nın yerini mandaterlik ve sömürü düzenine kurulu krallıklar almış, batılı devletlerin vazgeçemeyeceği sömürü devletler kurulmuştur. II. Dünya Savaşına kadar sömürge düzeni ve mandaterlikler sürerken II. Dünya Savaşından sonra dünyada ABD ve SSCB’ den oluşan iki kutuplu düzen hâkim olmuştur. Bu zamana kadar Ortadoğu’nun kontrolünü elinde tutan ABD, İngiltere ve Fransa’ya bölgede rakip olarak görülen SSCB çıkmıştır. Batılı devletler tarafından Sovyet yayılmacılığı tehdit olarak adledilerek Türkiye, Yunanistan, Pakistan ve Irak’ın yanı sıra Ortadoğu’daki diğer Arap devletlerinin bu tehdite karşı korumak için tedbirler düşünülmüştür. Bu tehdide karşı NATO başta olmak üzere bölgesel savunma iş birlikleri ve ittifaklar desteklenmiştir. Bağdat Paktı’da bu kapsamda Türkiye ve Irak’ın önderliğinde başta ABD ve İngiltere’nin desteği ile Sovyet yayılmacılığına karşı kurulmuş savunma paktlarından biriydi. Kısa zamanda pakta Pakistan, İran ve İngiltere katılırken, diğer Arap Devletlerininde katılması beklenmiştir. Ancak Mısır’ın başını çektiği muhalefet, paktın kuruluş amacının bölgenin batılı ülkelerin güdümüne gireceği olgusu olarak yansıtılmıştır. Cemal Abdul Nasser liderliğindeki Mısır, pakta karşı sert bir muhalefet göstererek, paktı  kendisini Ortadoğu’nun lider ülke konumunda olma tezini Türkiye lehine  değiştirecek bir tehdit olarak görmüştür. Bunun yanısıra Pakt’ın hedefleri  arasında İsrail’in de pakta dahil edilerek İsrail’in Arap dünyası tarafından  tanınmasının sağlanacağı savunulmuş ve bunun Arap davasına büyük bir  ihanet olduğu propagandası yapılmıştır. Mısır’ın engellemelerinin de etkisiyle hedeflediği genişliği yakalamasa da özellikle Türkiye’nin Irak ve diğer  pakt üyesi ülkelerle ilişkilerine olumlu yansımış ancak hedeflenen bölgesel  iş birliği ve savunma amaçlarına ulaşamadan dağılmıştır. Bu çalışmada  Bağdat Paktına karşı Mısır’ın tutumu ve yaptığı propaganda üzerinde durulacaktır. 
Keywords : Bağdat Paktı, Türkiye, Mısır, Orta Doğu, Savunma İş birliği, Sovyet Yayılması