KAYIT DIŞI İSTİHDAMLA MÜCADELE: SOSYAL GÜVENLİK DENETMENLERİNİN BAKIŞ AÇISI ÜZERİNDEN BİR ARAŞTIRMA

Authors : Tuna Çelik

Pages : 1424-1441

Doi:10.21441/sosyalguvence.1518211

View : 57 | Download : 39

Publication Date : 2024-10-01

Article Type : Research

Abstract :Kayıt dışı istihdam, Türk kamu yönetiminin önemli sorunlarının başında gelmektedir. Kayıt dışı istihdam edilen kişiler, aktif olarak çalışma hayatında olmalarına rağmen herhangi uzun veya kısa vadeli sigorta kollarından birine tabiiyeti olmadan çalışmalarını sürdürürler. Kayıt dışı çalışan işçinin temel motivasyonu, ücretine ek gelir sağlamaktır. İşveren ise kayıt dışı istihdam ile işçilik maliyetlerini düşürmekte ve karını arttırmaktadır. Piyasa aksaklıklarına sebep olması, iş barışının sağlanamaması, toplumsal hayatı olumsuz etkilemesi, ekonomik dengenin bozulması ve haksız rekabete yol açması; kayıt dışı istihdamın hızlıca akla gelen olumsuz sonuçlarından bazılarıdır. Yazarın yüksek lisans tezinden türetilen bu çalışmanın amacı; kayıt dışı istihdam ile mücadele hakkında sosyal güvenlik denetmenelerinin bakış açısını ortaya koymak, denetim faaliyetlerinin etkinliğini arttırmak için farklı politika seçenekleri sunmak, sosyal güvenlik denetmenlerinin yaşamış olduğu mesleki problemleri dile getirmek ve ilgili problemlerin çözülmesi için öneriler geliştirmektir. Çalışma kapsamında, örneklem usulü ile seçilen 20 (yirmi) sosyal güvenlik denetmeni ile görüşülmüştür. Görüşmeler, açık uçlu sorular üzerinden mülakat yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, Türkiye’de kayıt dışı istihdamın başlıca nedenleri; işsizlik, vergi yükleri, ağır prim oranları, konu ile ilgili eğitim düzeyinin yetersizliği, ekonomik problemler, göç, yabancı ve çocuk işçi problemleri, sosyal güvenlik sistemindeki aksaklıklar, kurumlar arası koordinasyon problemleri, aflar ve kayıt dışılık denetimlerinin yetersizliği olarak belirlenmiştir. Meslek mensupları, kayıt dışı istihdam ile mücadelede; bilinçlendirme faaliyetleri kapsamında kamu spotları ve reklamların yapılması ile prim ve vergi oranlarında indirime gidilmesini önermişlerdir. Ayrıca sigorta primi teşviklerininin, kayıt dışı istihdam denetimlerinin ve personel sayısının arttırılması gerektiğini ifade etmişlerdir. Kayıt dışı istihdam ile daha etkin mücadele için denetim mekanizmasının daha adil bir alt yapıya oturtulması, personele meslek içi eğitimlerin verilmesi, kurumlar arası koordinasyonun geliştirilmesi ve idari para cezalarının tekrar düzenlenmesi gerekmektedir. Bu bağlamda; araştırma sonucu tespit edilen hususlar, belirli bir sistematik ile yorumlanmış ve kayıt dışı istihdam ile mücadelede yeni politika önerileri geliştirilmiştir.
Keywords : kayıt dışı istihdam, mücadele politikaları, denetmen, denetim.