Sinir Sisteminde Pürinerjik Mekanizmalar: Adenozin Trifosfatın Migren Patofizyolojisindeki Rolü

Authors : Erkan Kilinç

Pages : 132-152

Doi:10.5505/abantmedj.2016.98250

View : 37 | Download : 11

Publication Date : 2016-05-01

Article Type : Other

Abstract :Adenozin 5'-trifosfat ATP hücre içi enerji kaynağı olmasının yanında hücre dışına çıktığında pürinerjik haberleşmede rol oynayan önemli bir nörotansmitter ve ko-transmitterdir. Vücudun birçok bölümünde bir sinyal molekülü olan ekstrasellüler ATP, merkezi ve periferik sinir sisteminde etkisini iyonotropik P2X ve metabotropik P2Y reseptörleri aracılığı ile gösterir. ATP ve diğer nükleotitlerin aktive ettiği bu pürinerjik reseptörler tüm vücut boyunca dağılım gösterir. ATP' nin merkezi ve periferik sinir sisteminde bir nörotransmitter olarak işlevinin olduğu ve pürinerjik haberleşmenin birçok fizyolojik olayda ve ayrıca ağrı, migren ve inflamasyon gibi patofizyolojik durumlarda rol oynadığı günümüzde daha iyi bilinmektedir. Son zamanlarda yapılan çalışmalar ATP' nin somatik ve viseral ağrıların başlatılmasında ve iletilmesinde rolü olduğunu göstermektedir. ATP primer afferent sinir terminallerinde bulunan P2X3 ve P2X2/3 reseptörleri aracılığı ile periferik ağrı sinyallerini başlatabilmektedir. ATP bu reseptörleri aktive ettiğinde hücre içine hızlı bir katyon girişi ile membran depolarize olmakta ve ağrı sinyalleri oluşmaktadır. Ağrı sinyallerinin periferden merkeze aktarılmasına ise ikinci sıra nöronlarında bulunan P2X2, P2X3 ve P2X6 reseptörleri aracılık etmektedir. Migren ağrısının başlamasındaki asıl olayın trigeminovasküler sistemin aktivasyonu olduğu bilinmesine rağmen migren patofizyolojisi henüz anlaşılamamıştır. Son zamanlarda yapılan çalışmalarla somatik ağrılarda olduğu gibi bir viseral ağrı olan migren baş ağrısında da ATP' nin pürinoseptörleri aracılığı ile önemli bir rol oynayabileceği ileri sürülmektedir. Sunulan derlemede bir nörotransmitter olarak ekstrasellüler ATP ve pürinoseptörlerinin migren patofizyolojisindeki işlevleri ve yeni tedavi yaklaşımları tartışılmıştır.
Keywords : Adenozin trifosfat, ağrı, trigeminovasküler sistem, migren, pürinerjik reseptörler.