ARMENIANS IN THE 1908 TRABZON ELECTIONS

Authors : Salih Tunç

Pages : 83-106

View : 15 | Download : 12

Publication Date : 2021-12-06

Article Type : Other

Abstract :II. Meşrutiyet Dönemi’nin ilk parlamentosunu oluşturan 1908 seçimleri, Türk siyasal hayatının en önemli evrelerinden ve yakın dönem tarihinin çok tartışılan gelişmelerinden birisi olmuştur. Türk siyasal hayatında gerçekleştirilen seçimler üzerinden çeşitli münakaşalar ortaya çıkmıştır. Ancak 1908 seçimlerini diğerlerinden daha özel ve anlamlı kılan durum, İmparatorluğu oluşturan milletlerin Meşrutiyet ile İttihat ve Terakki Cemiyeti’nden beklentilerinin bir hayli yüksek olmasından ileri gelmiştir. Zira uzun erimli bir mücadeleden sonra yeniden ilân edilmiş bulunan II. Meşrutiyet, Müslümanların yanı sıra gayrimüslim milletleri de İmparatorluktaki bütün sorunların sona ereceğine dair çok büyük umut ve beklentilere sevk etmişti. İmparatorluğun cemaat örgütlenmesinin güçlü olduğu ve çok etnili, mezhepli ve kültürlü yerlerinde 1908 seçimleri oldukça ilgi çekici bulunmuştur. Bu bağlamda, seçimlerin uygulanması ve seçimlerle ilgili iddia edilen bazı usulsüzlükler hakkındaki tartışmalar daha ziyade İmparatorluğun kozmopolit şehirlerinde cereyan etmiştir. İstanbul, İzmir ve Trabzon gibi önemli şehirler başta olmak üzere burjuva kozmopolitizmini yansıtan şehirler, seçimlere ilişkin tartışmaların yapıldığı başlıca yerler olmuştur. Trabzon vilâyeti, barındırdığı Rum, Ermeni vb. gayrimüslim nüfusunun yanı sıra, aynı zamanda bir mahreç kapısı olarak da kabul edilmesi, özellikle yabancı diplomatlar için göz önünde bulundurulmasını gerektirecek derecede önem taşıyan bir Türk beldesiydi. Dolayısıyla bir süreden beri imparatorluğun kritik beldelerinde yaratılmaya çalışılan sorunların başını çeken Ermeni konusu, bu sefer de seçimler bahanesi ile Trabzon’da soruna dönüştürülmek istenmiştir. O nedenle Fransa’nın Trabzon Konsolosluğu vilayette yapılan seçimlere ilişkin tartışmalara özel ilgi göstermiş ve gelişmeleri raporlarına yansıtmıştır.
Keywords : II. Meşrutiyet, Karadeniz, 1908 Seçimleri, Trabzon, Ermeniler