İran\'da Modernleşme Süreci ve Tarih Yazımında Milliyetçi Düşüncenin Gelişimi

Authors : Mehmet Batan

Pages : 69-92

Doi:10.47932/ortetut.1324745

View : 51 | Download : 39

Publication Date : 2023-09-29

Article Type : Research

Abstract :Bu makalede XX. yüzyılda İran’da ortaya çıkan ideolojik eğilimler ışığında modern İran tarih yazıcılığının düşünsel kökenleri üzerinde durulmuştur. Tarih yazıcılığına etki eden faktörler tartışma konusu yapılmıştır. Öncelikle modernleşme kavramına kısaca değindikten sonra İran’da modernleşme hamlelerine yer verilmiştir. Özellikle modernleşmenin getirdiği bilimsel yaklaşımlar ve İran aydını üzerindeki etkisine dikkat çekilmiştir. Tarihçinin modern dönemde sosyal ve siyasal değişimlerden kaynaklanan bir kimlik sorunu ile karşı karşıya kaldığı belirtilmiştir. Bu süreçte yoğunlukla modern milliyetçi yaklaşımların, tarih yazıcılığının temel ideolojik söylemlerini nasıl inşa ettiği sorusuna yanıt aranmıştır. Bunun yanında tarihçinin kimlik yapısı, tarih yazıcılığında önemli bir husus olarak değerlendirilmiştir. Çalışmada Mîrzâ Feth Ali Ahundzâde, Mîrzâ Ağa Han Kirmânî, Celâleddîn Mîrzâ gibi isimlerin, milliyetçi yaklaşımın temellerini atan düşünürler olarak tarihçiler üzerindeki etkisine yer verilmiştir. Ayrıca modern milliyetçi yaklaşımın kök salmasında Berlin Halkası olarak bilinen tarihçi ve yazarların çalışmalarına değinilmiştir. Bu yazarların Kâve, Îrânşehr ve Âyende dergilerinde çıkan yazılarının sadece tarihsel metinler olmadığı, aynı zamanda milliyetçi ideolojinin sistemli olarak geliştirilmesi için bir perspektif sunduğu vurgulanmıştır. Bu bağlamda Seyyid Hasan Takīzâde, Mahmûd Afşar ve Seyyid Ahmed Kesrevî’nin modernleşme çerçevesinde İran toplumunun kimlik inşasına dönük çabaları ele alınmıştır.
Keywords : Modernleşme, Milliyetçilik, Tarih Yazıcılığı, Kimlik İnşası