Casusluk Faaliyetlerinde Motiflerin İncelenmesi: İran İslam Cumhuriyeti Örneği (1979-2019)

Authors : Muhammet Murat Tekek

Pages : 238-273

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2020-06-30

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışma, İran İslam Cumhuriyeti (İİC) aleyhine, 1979 yılından günümüze, İİC vatandaşlığına sahip olan ve casuslukla suçlanan kişilerin casusluk faaliyetini gerçekleştirmekteki motifleri (Motivasyon, Güdü, Saik, İtki) ile bu motiflerin şekillendiği arka planın, açık kaynaklar üzerinden, incelenmesine odaklanmıştır. ‘İnsanlar maddi-manevi karşılığının verilmesi halinde casusluk yapmaktadırlar.’ hipotezi ile yola çıkılmış, ‘O halde İİC’de bazı insanları potansiyel bir casus durumuna getiren motifler nelerdir? şeklinde bir araştırma sorusu belirlenmiştir. Ardından, İran İslam Devrimi’nden sonra bahis konusu ülkeye yönelen casusluk vakaları ele alınarak bu vakaların ontolojisi üzerinden casuslukla suçlanan kişilerin hangi türde motivasyonlarla hareket ettikleri irdelenmiştir. Toplanan nitel verilerin incelenmesinden elde edilen bulgulardan motifler belirlenmiş ve bunlar çalışmanın sonunda bir sınıflandırmaya tabi tutularak genellemeler yapılmıştır. Sözkonusu sınıflandırma, ABD (Amerika Birleşik Devletleri) ölçeğinde yapılan mevcut bir çalışma ile karşılaştırmalı analize tabi tutulmuştur. Bunlar yapılırken bir taraftan da Devrim Rehberi’nin istihbarat faaliyetleri için görevlendirdiği ve özünde Rehber’e bağlı; İstihbarat Bakanlığı-Vaja, İstihbarat Servisi-VEVAK, İran’daki müesses nizamın teminatları konumunda bulunan DMO (Devrim Muhafızları Ordusu) ve Besiç Teşkilatı hakkında da bilgiler aktarılmıştır. Dini temelli bir devlet olarak İİC’nin, sayılan bu teşkilatlar vasıtasıyla hangi türde faaliyetleri ve aksiyonları casusluk olarak algıladığı, bunun karşısında casusluk faaliyetleriyle olan mücadelede ne türde enstrüman ve yöntemlerden faydalanmaya çalıştığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Vaka etüdleri esnasında, İİC aleyhine casusluk vakalarında, ağırlıklı olarak çifte vatandaşlığa sahip kişilerin bu durumunun, onların angajmanlarında bir kaldıraç olarak kullanıldığı anlaşılmıştır. Bu sebeple, önemli olduğu ve kilit bir noktada durduğunun farkına varılan ‘Çifte Vatandaşlık’ kavramına da detaylarıyla yer verilmiştir. İlaveten, İran’ın Batılı kimi ülkelerce uygulamada tutulduğunu iddia ettiği ‘Yumuşak Yıkım’ hususu kavramsallaştırılmıştır. Bu kapsamda başta ABD ve İsrail olmak üzere bazı Batılı devletlerce İran’ın hedefe konulmasının nedenlerine de değinilmiştir. Bu çalışma; casusluk faaliyetlerinin İİC tarafından nasıl tanımlandığı, yorumlandığı, ilgili mevzuatlarla hangi müeyyidelerin getirildiği, casuslukla nasıl mücadele edildiğini belirlemeyi ve tüm bunlara karşın casusluk faaliyetlerinde bulunan veya casuslukla suçlanan kişilerin motivasyonlarının neler olduğunu tespit etmeyi amaçlamaktadır.
Keywords : Çifte Vatandaşlık, İran, Casusluk, Motif, Yumuşak Yıkım