Sovyet İşgali ve Sürekli Özgürlük: Afganistan’da Süpergüç Müdahalelerinin Uluslararası Sisteme Etkileri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Jeopolitik İnceleme

Authors : Ahmet K. Han

Pages : 57-96

View : 19 | Download : 8

Publication Date : 2016-07-14

Article Type : Other

Abstract :Afganistan’a ilişkin analizler genellikle bu ülkenin önemini kendiliğinden bir veri olarak kabul etmekte veya konunun jeopolitik, jeostratejik yönüyle ilgilenmemeyi tercih etmektedirler. Bu çalışma adeta bir önkabul haline gelmiş olan Afganistan’ın önemini jeopolitik çerçevede incelemek ve bu biçimde Afganistan’ın uluslararası sistem üzerinde geçmişte ve bugün oynadığı rolü anlamlandırmaya çalışmaktadır. Bunu yaparken ülkeye yapılan iki süpergüç müdahalesini, SSCB’nin Afganistan’ı işgali (1979) ile 11 Eylül olayı sonrası ABD ve NATO’nun Afganistan’a müdahalesi (2001), merkeze alarak bu her iki müdahaleyi uluslararası ortamın koşulları, aktörlerin öncelikleri, bölgesel tepkiler ve müdahalelerin uluslararası sistem üzerindeki etkileri açısından incelemektedir. Afganistan’ın jeopolitik konumunun tahlili açısından söz konusu inceleme ve karşılaştırma Afganistan’ın coğrafyasının, siyasal kültürünün, demografisinin kimi unsurlarını ön plana çıkararak yapılmaktadır. Ancak çalışma ne bu iki müdahalenin eksiksiz bir tarihsel anlatısı olmak iddiasındadır, ne de temelde Afganistan’ın siyasal, ve kültürel yapısının tüm yönlerini tartışmaya açmayı hedeflemektedir. Çalışma bu haliyle jeopolitik kavramını merkezine alarak analiz etmekte, karşılaştırmalı bir jeopolitik tahlil çerçevesinde motivasyonları ve uluslararası sistemde yarattıkları etkiler çerçevesinde iki müdahaleyi karşılaştırmak suretiyle siyasal gerçekçi kuram çerçevesinde bir jeopolitik tahlil örneği vermeyi hedeflemektedir. Bu bağlamda jeopolitik yönteme ilişkin bölümün baştan bir kuramsal çerçeve olarak tartışmaya açılmadan öncelikle SSCB’nin Afganistan’a müdahalesinin ele alınması tercihinin nedeni jeopolitik tahlile ilşkin kuramsal çerçeve çizilirken konunun bir arka plan sahibi kılınması yöntemiyle soyut kavramların uygulamadaki anlamlarının daha anlaşılır kılınmasıdır. ABD müdahalesine ilişkin bölüm bu bölümün arkasına alınarak söz konusu soyut kavramsallaştırmaların ve jeopolitik analiz yönteminin çerçevesinin, yine vaka üzerinden, tam olarak ortaya koyulmasına, böylelikle kullanılan kavramların ve önerilen çerçevenin serimlenmesine çalışılmıştır
Keywords : Afganistan, ABD, SSCB, NATO, ISAF, Sürekli Özgürlük Opearsyonu