ROMA DÖNEMİ TÖREN ALAYLARININ KENT DOKUSUNA ETKİLERİ: ROMA VE İSTANBUL’DAKİ ZAFER ALAYLARI

Authors : Idil Üçer Karababa

Pages : 127-148

View : 19 | Download : 10

Publication Date : 2006-11-01

Article Type : Research

Abstract :Tören alayı kavramı kamusal kutlamalarda, kent mekanında iki ya da daha fazla nokta arasında, kutlamayla ilişkili bir grup tarafından gerçekleştirilen yürüyüşlere işaret eder. Günümüz kentinde belki de bu değişim hayatın durması anlamına geldiği için bu tür yürüyüşlere çok sık rastlamıyoruz ancak bir Roma kentini çalışırken tören alaylarını dikkate almamaya imkân yoktur. Roma kentleri dini bayramlar, imparatorlukla ilgili kutlamalar, cenaze ve zafer törenleri gibi pek çok değişik sebeble yılın büyük bir kısmında tören alaylarına sahne oluyordu. Çok sıklıkla tekrarlanan bu yürüyüşler kentte geçici değişikliklere sebep oldukları gibi kent dokusunun biçimlenmesinde de önemli bir unsur olarak karşımıza çıkıyorlardı. Roma döneminde zafer alayları genelde yanlızca başkentlerde gerçekleştirilebiliyordu. Bu yüzden Roma ve İstanbul’un kent dokusunun biçimlenmesinde özellikle zafer alayları çok etkili olmuşlardır. Roma’daki zafer alayları Campus Martius’da başlar, Palatinus tepesinin eteklerini izleyerek Forum Boarium ve Circus Maximus’tan geçer ve İuppiter tapınağında son bulurdu. Bu yol boyu zamanla zaferle ilgili anıtlarla bezenmiş, zafer alayının rahat izlenmesine olanak veren revaklar, tiyatro ve hippodrom gibi yapılar da bu yol üzerinde inşa edilmişlerdir. Hristiyanlığın devletin resmi dini olarak kabülünden sonra zafer alayları, törenin odak noktası olan İuppiter tapınağına uğramaya son verirler ve Forum Romanum törenin yeni son durağı olarak belirlenir. Odağın dini bir yapıdan kamusal bir alana kaydırılması olgusu, İstanbul’da Mese’nin güney kolundaki imparatorluk forumlarının zafer törenlerinin ana mekanları olarak kullanılmasıyla daha da pekişir. Aslında İstanbul’un kent dokusunun beşinci yüzyılın ikinci yarısına kadar ki biçimlenme süreci, güney kolunun zafer alayının ana güzergahı olarak tanımlanmasıyla yakından ilişkilidir. Beşinci yüzyılın ikinci yarısından sonra zafer alayları artık imparatorların sefere çıkmaması nedeniyle eski önemlerini yitirirler. Buna bağli olarak Mese’nin güney kolu da önemini kaybeder ve kentin doğu ucu, hippodromdaki kutlamalar yoluyla zafer törenlerinin yeni odağı olur. İmparator İustianus’un Augustaion’u zafere gönderme yapan anıtlarla kendi forumu olarak yeniden kurgulaması bu yeni odağı daha da sağlamlaştırır
Keywords : Tören, zafer alayı, zafer anıtı, başkent, kent dokusu, kamusal alan