ZWEI NEUE INSCHRIFTEN FÜR HOSIOS KAI DIKAIOS

Authors : N. Eda Akyürek Şahin

Pages : 257-280

View : 14 | Download : 8

Publication Date : 2010-05-01

Article Type : Research

Abstract :Makalede Hosios kai Dikaios kültü için iki yeni yazıt tanıtılmaktadır. Altar üzerinde yer alan 1 numaralı yazıt (Fig. 1 a-b) Zonguldak’ın Gökçebey İlçesi, Gaziler Köyü’nde ‘Asar Kale’ olarak adlandırılan yerde bulunmuştur (bkz. Fig. 6-8). Bu yer Antik Dönem’de Doğu Bithynia - Batı Paphlagonia Bölgesi’nde (geç dönemde Honorias Bölgesi) yer almaktadır. Eser şimdi Ereğli Müzesi’ndedir. Bu yazıtla Hosios kai Dikaios’un kültü bu bölgede ilk kez belgelenmektedir. Tanrı yazıtta o yörenin yerel anatanrıçasıyla (Meter Theon) birlikte anılmaktadır. Ayrıca, antik kaynaklardan tanıdığımız ve Paphlagonia’da küçük bir nehir olan Lykos’un adı (Ereğli civarında Karadeniz’e dökülen bugünkü Aydınlar Çayı/Gülünç Çayı’nın bir kolu) ilk kez bir yazıtta belgeleniyor gözükmektedir. Yazıtta ayrıca, adı dativus halde geçen Aleksandros isimli birisi söz konusudur ve ismi Hosios kai Dikaios’un adından sonra gelmektedir. Anadolu’da (özellikle Phrygia ve Bithynia’da) bazı yazıtlarda şahısların adı da tanrının ismiyle birlikte dativus haldedir. Bu yazıtlar bilim dünyasında epey tartışılmış ve bunların aslında mezar taşı olduğu kanaati yerleşmiştir. Bu yazıt da olasılıkla bir mezar taşıdır ve aynı zamanda Hosios kai Dikaios’a sunulmuştur. Tanrının anılmasıyla mezarın korunması amaçlanmış olmalıdır. Çok küçük bir altar üzerinde yer alan 2 numaralı yazıt (Fig. 2 a-c) ise Bursa’nın Büyükorhan İlçesi’nin Derecik Köyü’nde (Hadrianoi teritoryumu/Mysia) (Fig. 5) bulunmuştur. Köyde kaçak kazı sonucunda bir bazilika kalıntısı ortaya çıkmıştır. Bursa Müzesi’nin bu bazilikada 2001 yılında yürüttüğü kurtarma kazısı sonucunda bu yazıtın yanı sıra ayrıca aşağıda addendum kısmında tanıtılan yazıt bulunmuştur. Her iki eser de bugün Bursa Müzesi’ndedir. Bu yazıttan Hosios kai Dikaios’un Zeus Anabatenos isimli bir tanrıyla birlikte tapınım gördüğünü öğreniyoruz. Bazilikanın içinde bulunan Roma dönemi mimari parçalarından burada daha önce bir Roma yapısının ve olasılıkla da bir tapınağın bulunduğu anlaşılmaktadır. Belki de bu yapı zamanında, olasılıkla aynı yerde bulunmuş olan diğer adakların da işaret ettiği gibi, Zeus Anabatenos için dikilmiş bir tapınaktı. Addendum kısmında tanıtılan yazıt (Fig. 3 a-d) ise Zeus Anabatenos’un Zeus Kersoullos için diktiği bir adak taşıdır. Bir tanrının başka bir tanrı için adak taşı sunması olgusu görebildiğimiz kadarıyla ilk kez belgelenmekte olup adağın tam anlamı açık değildir.
Keywords : Hosios kai Dikaios, Zeus Anabatenos, Zeus Kersoullos, Hadrianoi, Derecik Bazilikası, Paphlagonia’daki Lykos Bölgesi, Meter Theon