TAPURELİ, A KİLİSESİ ALTAR KAİDESİ IŞIĞINDA KİLİKYA VE İSAURYA BÖLGESİ KİLİSELERİNDE GÖRÜLEN ALTAR ÇEŞİTLERİ

Authors : Ayşe Aydin

Pages : 337-370

View : 20 | Download : 11

Publication Date : 2010-05-01

Article Type : Research

Abstract :İsaurya Bölgesi’nde, Lamas (bugünkü Limonlu) nehrinin batısındaki Tapureli yerleşiminde A Kilisesi olarak adlandırılan üç nefli bazilikal planlı yapıda 2001 yılında gerçekleştirilen Kurtarma Kazısı’nda, kilisenin bema bölümünde, ortasında yuvarlak planlı rölik lokulusu olan in situ altar kaidesi açığa çıkarılmıştır. Altar kaidesinin nasıl şekillendiğine ilişkin bilgi edinebilmek amacıyla kilisenin bulunduğu Kilikya ve İsaurya Bölgesi’ndeki Erken Hıristiyanlık-Bizans Dönemi’ne tarihlenen yapıların bema alanındaki altar kaidesine ya da kaideye ait mimari parçalara bakıldığında, şu örneklerle karşılaşırız: Korykos’daki Katedral; Dağpazarı’nda Sur dışındaki kilise; Alahan Manastırı’ndaki Mağara Kilisesi, Batı Kilisesi ve Vaftiz Binası; Elaiussa-Sebaste’deki (Ayaş) Agora Kilisesi ve Elaiussa-Sebaste’nin güneyindeki adanın kuzey ucundaki (tepesindeki) kilise ile Anamur’daki Merkez Kilisesi (III 13C). Elaiussa-Sebaste’de, adanın kuzey tepesindeki kilisenin bema alanında, köşelerinde yuvarlak yuva izleri olan dikdörtgen bir alan ve bu alanın ortasında bir lokulus bulunmaktadır. Agora Kilisesi’nde de doğudaki bema alanının içinde kare planlı bir lokulus yer alır. Alahan Manastırı, Batı Kilisesi ve Mağara Kilisesi’nin bemasında; Vaftiz Binası’nın ise kuzey nefinin doğudaki apsis alanı içinde, ortasında lokulusu olan altar kaideleri yer alır. Dağpazarı Sur dışındaki kilisede de altar kaidesi merkezden aşağıya kaymış yuvarlak planlı bir lokulusa sahiptir. Anamur’daki Merkez Kilisesi’nin (III 13C) bema alanında altara ait iz yer alır. Korykos’daki Katedral’in ise bema bölümünde bugün izine rastlanmayan bir altar ve dört desteği açıkça görülebilen bir kiborion yapılmıştır. Böylece buluntulardan yola çıkarak, Elaiussa-Sebaste yerleşimindeki iki kilisenin, Alahan Manastırı, Batı Kilisesi ve Mağara Kilisesi ile Dağpazarı Sur dışındaki kilisenin dört destekli; Alahan Manastırı, Vaftiz Binası’nın ise üç destekli masa şeklinde altara sahip oldukları sonucuna varılır. Kaidesindeki lokulusun varlığı, Tapureli A Kilisesi altarının, blok şeklinde altar olamayacağını gösterir. Çünkü bu tip altarlarda rölik nişi, bloğun ön yüzünde ya da mensanın altında yer almıştır. Kurtarma Kazısı’nda ele geçen çok sayıdaki levha parçalarından yola çıkarak, altarın sandık şeklinde olabileceği düşüncesi de, levha kalınlıklarının kaideye ait dış çerçevenin kalınlığına uymaması ve bu levhaların oturtulması için gereken iç bükey yuvaların çerçevede olmayışı, aksine bu bölümün kabarık yüzeyli olmasıyla zayıf bir olasılık olarak görülmektedir. Tapureli A Kilisesi altarı 6.yüzyıl başında yapılmış kilisenin içinde bulunmaktadır ve olasılıkla diğer altarlar gibi masa şeklinde bir altardır.
Keywords : Tapureli-A Kilisesi-Bema-Altar-Masa altar-Rölik lokulusu