SİLİFKE MÜZESİ’NDEN FİGÜRLÜ BİR DUVAR NİŞİ BLOĞU

Authors : Ayşe Aydin

Pages : 397-426

View : 18 | Download : 6

Publication Date : 2012-05-01

Article Type : Research

Abstract :Silifke Müzesi bahçesinde, kireçtaşından bir duvar nişinin yuvarlak kemerli üst bloğu bulunmaktadır. Kemer alınlığının köşelerinde çift daire içine alınmış birer Malta haçı vardır. Soldaki haçın yarısı kırıktır. Kemer alınlığının ortasında ise birbirlerine yönelmiş, antitetik iki yunus balığı yer alır. Yunusların açık ağızları birbirlerine dokunur. Bu dokunuştan oluşan alanda dört yapraklı küçük bir çiçek bulunmaktadır. Yunusların altında, niş kemerinin ise hemen üzerindeki alanda farklı yönlere hareket eden dört küçük balık tasvir edilmiştir. Çift kemerli nişin ortasında ise başı tahrip olmuş bir kartal figürü vardır. Alt bölümü tahrip olan bir kaide üzerindeki kartal, tüyleri yivlerle belirtilen kanatlarını iki yana açmıştır. Silifke Müzesi’ndeki yuvarlak kemerli nişe sahip blok taş, balık ve kartal figürleriyle dikkat çekicidir. Eski ve Yeni Ahit’te yer almayan, Kilise Babaları tarafından Antik geleneğe bağlı olarak sadece insan severlikleri, oyuna düşkünlükleri ve hızlı olmalarıyla konu edilen yunus, Hıristiyan inancında balıkların kralıdır ve denizde yaşayanları sembolize eder. Yunus, koruyucu sıfatı ile İsa’yı simgeler. Suyun içinde sıçrayan yunus, inancını sevinçle, mutlulukla yaşayan henüz vaftiz edilmiş İsa’nın sembolü olarak da kabul edilir. Erken Hıristiyanlık-Bizans Dönemi’nde Silifke Müzesi’ndeki blok taşın niş kemeri alınlığındaki gibi yunus balıklarının antitetik olarak tasvir edildikleri mezar taşları, altarlar, sütun başlıkları vardır. Yunuslar arasında ölü büstü, çiçek, rozet, çam kozası, yaba ya da haç motifine yer verilmiştir. Silifke Müzesi’ndeki blok taşın niş kemeri üzerindeki ikisi küçük dört balık tasviri Yeni Testament’teki anlatıma göre yapılmış olmalıdır. Burada su içindeki balık ifadesi, vaftiz edilmiş inananlar için kullanılmıştır. Nişin içinde de görülen kartal, Erken Hıristiyanlık-Bizans Dönemi lahitlerinde ve Kıpti mezar taşlarında ölümsüzlüğü, İsa gibi öldükten sonra dirilmeyi ümit eden inananları sembolize eder, bazen çelenk içindeki İsa monogramıyla birlikte ya da sadece bir çelenkle verilir. Silifke Müzesi’ndeki nişli blok taşın benzerleri Mısır ve Suriye Erken Hıristiyanlık-Bizans Dönemi Mimarisi’nde özellikle dini, az da olsa sivil yapılardaki üst bölümü genellikle yuvarlak kemerli duvar nişleridir. Kilikya-İsaurya Bölgesi’ndeki bazı kiliselerin narthekslerinde küçük boyutlarda, sade, herhangi bir bezeme unsuru olmayan duvar nişleri yer alır. Kolymbion olarak adlandırılan bu tür nişlerin içinde, kutsanmış su olduğu kabul edilir. Mısır kiliselerindekine benzer duvar nişleri ise bölgede Alahan Manastırı, Doğu Kilisesi batı cephesinde görülür. Silifke Müzesi’ndeki nişli blok taşın üstü, kenarları ve arkasının kabaca bırakılmış, işlenmemiş olması, onun bir duvar örgüsü içinde yer aldığını gösterir. İçinde kartal, kemer alınlığı üzerinde yunus ve balık figürleriyle daire içinde haç motifine yer veren nişli blok taş, duvar nişinin üst bölümünü oluşturmuştur. Nişin üst bölümü gibi yarım daire planlı alt bölümünü oluşturan blok taş ise günümüze ulaşmamıştır. Böyle bir duvar nişinin hangi yapının duvar örgüsünde yer aldığını gösterecek veri bulunmamaktadır. Alahan örneği gibi bir kilisede ya da bir mezar yapısı veya vaftizhane gibi başka bir yapıda da kullanılmış olabilir. Silifke Müzesi’ndeki blok taşın nişi içinde yer alan kartal figürü, plastik etkili yüksek kabartma verilişiyle 6. yüzyılın ilk yarısında yapılan figürlü tasvirlerle aynı grupta değerlendirilebilir. Kemer alınlığındaki balık figürleri ise alçak kabartma tekniğinde olabildiğince yumuşak vücut biçimlenişleri, azaltılmış vücut detayları ve hareket halinde verilişleriyle 6. yüzyıl ortasına tarihlendirilen tasvirlerle ortak özelliklere sahiptir. Silifke Müzesi’nde bulunan bir duvar nişinin üst bölümüne ait figürlü blok taş, üzerindeki figürlerin üslup özellikleriyle 6. yüzyıl ilk yarısı ya da ortasına tarihlendirilebilir.
Keywords : Silifke Müzesi, Kilikya-İsaurya, Duvar Nişi, Yunus, Kartal, Balık, Malta Haçı.