Nasîrüddin et-Tûsî’nin Ezelî İlkelerle Hâdis Varlıkların İrtibatı Hakkındaki Bir Risâlesi (Risâle fi’l-‘illeti’t-tâmme)

Authors : Muhammet Fatih Kılıç

Pages : 137-153

Doi:10.19059/mukaddime.296100

View : 14 | Download : 8

Publication Date : 2017-07-25

Article Type : Research

Abstract :Bu makale, Nasîrüddin et-Tûsî’nin (ö. 672/1274), İbn Sînâcı (ö. 428/1037) kozmolojik açıklama modelinin ortaya çıkardığı, ezelî illetlerle sonradan meydana gelen hâdis maluller arasındaki ilişkinin, felsefî olarak nasıl kurulabileceğine dair dile getirdiği argümanları göstermeyi amaçlar. Tûsî’nin bu meseleye ilişkin genel değerlendirmeleri, Necmeddin el-Kâtibî’yle (ö. 675/1276) zorunlu varlığın ispatı hakkında yaptığı yazışmalarda bulunabilir. Ancak Tûsî, bu yazışmalarda meselenin, yalnızca, birtakım kelâmcılar açısından mahiyetine değinir. Onun İbn Sînâ ve felâsife cihetinden bu meseleye ilişkin yaklaşım ve çözüm önerileri, bu makalede tenkitli neşri ve aynı zamanda çevirisi sunulan Risâle fi’l-‘illeti’t-tâmme adlı eseri üzerinden takip edilebilir. Tûsî’nin bu risâledeki söz konusu meseleye ilişkin kanıtlarının başında, ezelî illetlerin, doğrudan hâdisin varlığının değil; hâdisin varlığının dayandığı hazırlamanın ilkesi olduğu hususu gelir. Bu tür bir illiyet sürecinde ise ezelî illetler, hâdisin varlığını bir kerede zorunlu kılmaz. Bu argümana dayalı olarak Tûsî, hâdis varlıkların, hem ezelî illetlere dayandığını hem de zamansal olarak sonradan mevcudiyet kazandığını gösteren bir açıklama sunmuş olur.
Keywords : N. Tûsî, İbn Sînâ, N. Kâtibî, ezelî-hâdis ilişkisi, illiyet