Folklor ve Folkloristik Kavramları Çerçevesinde Sovyet Folklorunun Oluşumu

Authors : Yerke Özer

Pages : 37-47

Doi:10.58242/millifolklor.1161031

View : 18 | Download : 7

Publication Date : 2022-12-11

Article Type : Research

Abstract :Rus folklor tarihinde folklor veya "folklor” teriminin ortaya çıkmasından önce kullanılan "sözlü sanat” çalışmaları "devrim öncesi dönem” ve "Sovyet folkloru” olarak ikiye ayrılır. Rusya’da folklora ve folklorun yaratıcısı olan halka ilgi XVIII. yüzyıldan itibaren görülmeye başlar. Batı Avrupa’daki halkların bilincinde yaşanan değişimler Rusya’ya yayılır. "Halk”, "halkçılık”, "ulus”, "milliyetçilik” ve özellikle Herder’in "halk ruhu” kavramı, ardından Ossian’ın şiirlerinin Rusya’da büyük ilgi görmesi, kültür taşıyıcıları olarak halka olan ilgiyi artırır. Folklora akademik ilgi ise 1840 ve 1850’li yıllarda Rus folklor tarihinde Grimm Kardeşlerin takipçisi olarak bilinen ve Rusya’da ilk folklor kürsüsünü açan mitolog M. Buslayev ile başlar. Rusya’da yürütülen folklor araştırmalarında, alanının genişliği, araştırmacıların herhangi bir siyasi baskıya maruz kalmadan yaptıkları çok yönlü, karşılaştırmalı araştırmalar, Avrupa’da yürütülen folklor çalışmalarının yakından takip edilmesi, bu bilimde farklı metotların, farklı akımların ortaya çıkmasını sağlar. Sovyet dönemi folkloru olarak adlandırılan dönemin başlangıcı 1917 Ekim Devrimi kabul edilir. Ancak Çarlık Rusya’nın devrimden önceki milliyetler politikasına benzer bir bakış açısı örtük bir biçimde bu çalışmaları yapılandırır. Sovyet folklorunun temel ilkeleri ise 1930’lu yıllardan itibaren belirgin hâle gelir. Bu çerçevede öncelikle folklorun temel unsurları folklor (araştırma materyali) ve folkloristik (folkloru inceleyen disiplin) terimlerinin ayırımı yapılarak tasnif edilmeye çalışılmıştır. Ekim Devrimi’ni takip eden ilk on yılda pek çok kurum varlığını sürdürmeye devam etmiş ve folklor çalışmaları için gerekli koşulları zor da olsa sağlamıştır. 1920’lerde Devrim nedeniyle hayatın her alanında yaşanan köklü siyasi değişiklikler sırasında folklor çalışmalarının devam etmesinde özellikle Y.M. Sokolov’un katkısı büyüktür. Rusya’da yayımlanan ilk folklor ders kitabı olan Rus Folkloru’nun yazarı, I. Sovyet Yazarları Kurultayı'nın folklor danışmanı, Sovyet döneminde ilk Folklor kürsüsünü kuran Y.M. Sokolov aynı zamanda akademik dünya ile siyaset arasında bir köprü kurmaya çalışmıştır. Sovyet yönetimi folklorun "kitlelere etki edecek” bir araç olarak folklor içeriğini ve çalışma prensiplerini köklü bir şekilde değiştirmiştir. Yeni folklor ürünlerinin niteliği "Biçim olarak geleneksel, içerik olarak yeni.” söylemiyle ifade edilmiştir. Özellikle sözlü halk sanatının Sovyet ideolojisini yaygınlaştırmak amacı ile kullanılması yirmi yıl içerisinde yeni folklor içeriklerinin ortaya çıkmasını sağlar. Folklorun halk kitlelerini etkileyebilen ve yönlendirebilen özelliği sosyalist toplumun ve Stalin kültünün güçlendirilmesi amacı ile kullanıldığı görülmüştür. Her şeye rağmen bir dönemi yansıtan folklorun içeriğini oluşturan ve Stalin’in ölümüne kadar gelişmeye devam eden Sovyet folkloru dönemi, diğer yandan Rus folklorunun çalışmalarının gerileme dönemi olarak kabul edilir. Dolayısıyla folklor ve folklor ürünleri yeniden hâkim ideolojiye göre tanımlanır. Sovyet Yazarlar Birliğinin toplantısında folklor ve folklor ürünlerinin Sovyet toplumu için hangi işlevleri üstlenmesi gerektiği tartışılır ve bu tartışmalar ışığında folklor çalışmalarının yöntemi belirlenir. Bu dönemde hem folklor kavramı hem folklor ürünleri hem de folklor çalışmaları Sovyet ideolojisine göre yeni bir içerik kazanır.
Keywords : Sokolov, folklor, Sovyetler Birliği, folkloristik, Soviet Union, folkloristic