Khalaj Literary Production In An Electronıc Cultural Environment In The Context of Cultural Sustainability

Authors : Hasan Güzel

Pages : 94-108

Doi:10.58242/millifolklor.1038429

View : 17 | Download : 9

Publication Date : 2022-12-11

Article Type : Research

Abstract :Orta İran’da yüzyıllar boyunca büyük ölçüde izole bir şekilde varlığını sürdüren Halaç Türklerinde toplumsal düzenin temel bileşenleri olan insan-doğa ve insan-insan ilişkisi son yüzyılda büyük ölçüde değişime uğramıştır. Köylerdeki sosyoekonomik koşulların kötüleşmesi ve kent yaşamının çekiciliği nedeniyle birçok Halaç, atalarının yüzyıllar boyunca yaşadıkları toprakları bırakıp büyük kentlere göç etmiştir. Bu durum, sözlü kültürün hâkim olduğu Halaç toplumunda kültürel özelliklerin yeni nesillere aktarılmasını zorlaştırmıştır. Halaç dili ve kültürüne yönelik negatif tutumlar, dil başta olmak üzere Halaç kültürünün değişimine yol açmıştır. Bunun üzerine bazı Halaç aydınları harekete geçmiştir. Dil ve kültür bilinci yüksek bu kişiler internet ortamında Halaç diline ve kültürüne ait öğelerin paylaşıldığı telegram ve instagram sayfaları oluşturmuşlardır. Bu sayfalarda, unutulmaya yüz tutmuş gelenekler, ritüeller, oyunlar tanıtılmakta, ninni, atasözü, mâni türünde halk edebiyatı örnekleri paylaşılmaktadır. Dijitalleşmenin kültürel boyuttaki en önemli katkılarından biri de telegram ve instagram sayfalarında yeni halk şiiri örneklerinin ortaya çıkmasıdır. 20. yüzyılın sonlarına kadar birkaç şiir dışında herhangi bir edebi metne sahip olmayan Halaçlar, özellikle Ali Asger Cemrasi ve Abdullah Vaşqani’nin çabaları ile halk şiiri ile tanışmışlardır. Özellikle telegram ve instagramın sağladığı yeni özellikleri iyi bir şekilde kullanan Emir Muhammedbeygi, Hasan Telhabi ve Mehdi Hadigol gibi grup adminleri Halaç halk kültürünün birçok unsurunu içeren Halaçça şiirler yazmışlardır. Hadigol ve Hossein Telhabi’nin bireyin iç dünyasını yansıtan şiirleri olmakla birlikte bu yeni şiirde amaç Halaç kimliğini ön plana çıkarıp Halaç kültürünü yeni nesillere tanıtmaktır. Bunun için şiirlerinde dil, kimlik, gelenekler, yurt sevgisi gibi konular sıklıkla ele alınır. Bu çalışmada dijitalleşmenin Halaç halk kültürünün ve geleneklerinin tanıtılması, yeni kuşaklara ve farklı coğrafyalara aktarılması noktasındaki olumlu etkisine değinilmiş ve Halaç halk şiirine kimlik, kültürel bellek ve kültürel öğelerin sürekliliği çerçevesinde odaklanılmıştır. UNESCO tarafından tehlikedeki diller arasında yer alan ve Altayistik çalışmaları için büyük öneme sahip Halaç dilinde yazılan ve çoğunlukla daha önce herhangi bir yerde yayımlanmamış şiir örneklerinin yer aldığı bu çalışma edebiyat, folklor ve dilbilim gibi farklı alanlara veri sağlamaktadır. Çalışma alandan gözlemler ve mülakatlar ile desteklenmiştir.
Keywords : İran’daki Türkler, Halaçlar, Halk Şiiri, Kültürel Bellek, Elektronik Kültür Ortamı