BİR YENİDEN CANLANDIRMA "SADABAD GÜNÜ İHTİFALİ"

Authors : Neslihan Ilknur Koç Keskin

Pages : 79-91

View : 31 | Download : 9

Publication Date : 2022-03-22

Article Type : Research

Abstract :İhtifal büyük bir kalabalıkla yapılan anma töreni anlamına gelmektedir. İhtifal kronolojisine bakıldığında İstanbul’un fethinin; edebî, tarihî ve dinî şahsiyetlerin ölüm yıl dönümlerinin ve Hz. Muhammed’in doğumunun "ihtifal” başlığı altında düzenlenen ve bir komite tarafından önceden programı belirlenen kapsamlı veya küçük toplantılarla anıldığı görülmektedir. Bilindiği kadarıyla ilk edebî ihtifal 1912 yılında Şeyh Gâlib hakkında düzenlenmiştir. Bu yazının konusunu ise diğer ihtifallerden konu olarak farklı olan Sadabad Günü İhtifali oluşturmaktadır. İhtifal hakkındaki bilgi Aynalıkavak Kasr-ı Hümayunu’nda Sadabad Günü İhtifali başlıklı rehberden edinilmektedir. Rehbere göre Sadabad Günü İhtifali, Aynalıkavak Kasrı Hümayunu’nda 27 Eylül 1923 Perşembe akşamı başlayacak ve cuma günü devam edecektir fakat 15 Ekim 1923 tarihli İkdam Gazetesi’nde ihtifalin 25 Ekim 1923 tarihinde yapılmasına karar verildiği belirtilmiştir. İhtifalin bu tarihte gerçekleştiği ayrıntıya yer verilmeden yine aynı gazetede haber yapılarak duyurulmuştur. İhtifalci Mehmed Ziya Bey’in düzenleme heyetinde bulunduğu Serbest Resim Atölyesi tarafından hazırlanan ve Mustafa Kemal Atatürk’e ithaf edilen Sadabad Günü İhtifali’nde, 18.yüzyıldaki Lâle Devri eğlenceleri hatırlanmak ve yaşatılmak istenmiştir. Bu sebeple bu dönemin simgesi durumunda olan "Sadabad Sarayı” ile ihtifal adlandırılmıştır. Serbest Resim Atölyesi Ressam Mehmet Ruhi Bey, Ahmet İhsan Bey ve Turgut Beylerin çabalarıyla Çemberlitaş’ta 1921 yılı başında kurulmuştur. Ali İhsan (Özsoy) Bey (Heykeltıraş), Sami (Yetik), Feyhaman (Duran), İbrahim (Çallı), Şevket (Dağ), Hikmet (Onat) ve Mehmet Ruhi’nin (Arel) eğitim verdiği atölyenin 1922 yılında yayımlanan nizamnamesinde, Sanayi-i Nefise Mektebi’ne alternatif olmak amacıyla kurulduğu ve halkın sanata olan ilgisinin artırılması ve millî zevkin gelişmesi gibi hedefleri olduğu belirtilmiştir. Bu hedefler, Sadabad Günü İhtifali’nin düzenlenme sebebi ile uyuşmaktadır. Rehberde; "Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla, mutlakiyet sona ermiştir fakat hürriyete koşan milletler büyük ve sağlam simaları bulunduran geçmişleriyle alakalarını kesmemelidir, bu şekilde, Türk milleti gibi devlet büyüklerine sevgi ve saygısı olan milletler için tes’id (canlandırma) ve hatıralarını unutmamak için ihtifal yapılır” şeklinde bir açıklama da yapılmıştır. Rehberde yer alan ihtifal programı şu şekildedir: 1. Hanımefendilerden müteşekkil yirmi kişilik saz heyeti, 2. Rebâbî-i şehîr Şeyh Süreyyâ Efendi’nin riyâset-i üstâdânelerinde rebâb, nây, tanbur ve santurdan müteşekkil diğer bir hey’et-i muhtereme-i mûsıkiye, 3. Kâr-ı kadîm çengî oyunları, 4. Kâr-ı kadîm orta oyunları, 5. Yeniçerilerin kalkan ve tomak oyunları, 6. Ateş eğlenceleri, âteşbâzlar, 7. Mukallidler, 8. Şu’bedebâz, hokkabâz, 9. Tâli’ postası, 10. Atîk harem sohbetleri, 11. Mehter takımı, 12. Tarihî mehtap âlemi ve o zamanın merâkibi. Bu başlıklardan sadece mehtap âlemi üzerinde ayrıntılı durulmuştur. Yine rehbere göre ihtifalin davetli listesinde 20. yüzyıl Osmanlı devlet adamları, siyasetçileri, yazarlar ve şairler yani entelektütel insanlar bulunmaktadır. Pekçok siyasî isim ile birlikte Şükûfe Nihal, Emine Semiye Önasya, Suat Derviş Baraner, Nezihe Muhittin, İhtifalci Mehmed Ziya, Ahmet Refik Altınay, Celal Sahir Erozan, Hamdullah Suphi Tanrıöver’in isimleri dikkat çekmektedir. Yazıda öncelikle ihtifal geleneği ve kronolojisi üzerinde durulmuştur. Sadabad Günü İhtifali’nin rehberinden hareketle ihtifalin ayrıntıları; ihtifalin düzenlenme sebebi, ihtifali organize edenler, ihtifal heyeti, ihtifalin yeri ve saati, ihtifalde giyimkuşam, davetiyeler davetliler, program, görevliler, ulaşım, yemek, rehberde geçen beyitler ve görseller şeklindeki alt başlıklarda incelenmiştir. Yazının sonunda ise Sadabad Günü İhtifali’nin ihtifal geleneği içindeki yeri değerlendirilmiştir.
Keywords : gelenek, İhtifal, Sadabad Günü İhtifali, Serbest Resim Atölyesi, Lâle Devri