Yapısal ve İşlevsel Bir Anlatı Unsuru Olarak Ara Sözler: Kutadgu Bilig Örneği

Authors : Mustafa Duman

Pages : 17-29

View : 18 | Download : 13

Publication Date : 2019-12-15

Article Type : Other

Abstract :Ara sözlerin sözlü ve yazılı olarak oluşturulan anlatılardaki yapısal ve işlevsel rolünün odak noktası olarak  belirlendiği bu çalışmada, örneklem olarak Yusuf Has Hacib tarafından kaleme alınan Kutadgu Bilig’den  faydalanılmıştır. Makalede ara sözlerin kökeni, anlatıların yapılarındaki rolü ve işlevleri üzerinde ayrıntılı  olarak durulmuştur. Ara sözler hakkındaki tartışmaların somut bir zemine taşınmasında örneklem olarak  Kutadgu Bilig’in seçilmesi ise tesadüfi değildir. Eserin hem ara sözler bakımından zengin olması hem de  yazılı olarak oluşturulmuş olması böylesi bir tercihte etkili olmuştur. Böylece, genellikle sözlü anlatmalardaki  ara sözler hakkında yapılan çalışmalardan farklı bir hususa temas etme şansı yakalanmıştır. Makale ara söz  metinlerinin içerik olarak tahlilini esas almadığı için, Kutadgu Bilig’de yer alan ara söz metinlerinin tamamına  makale içerisinde verilmemiştir. Bunun yerine, birkaç ara söz örneği ve ara sözlerin geçtiği beyit numaraları  gerek makale metni içerisinde gerekse sonnotla araştırmacıların dikkatine sunulmuştur. Ayrıca, makalede ara  sözlerin tasnifi meselesi üzerinde durulmuş ve Kutadgu Bilig’deki ara sözler içerik özellikleri bakımından  sınıflandırılmıştır. Tasnif oluşturulurken günümüz Türkçesine aktarılan metnin tahkiye esasına bağlı olan 398  ve 6520. beyitler arasındaki kısmı esas alınmıştır. Çünkü eserin girişindeki on bir bab (bölüm) ve sonundaki  ek üç bab, hikayenin felsefi arka planıyla ilişkili; fakat tahkiye esasına bağlı kısımdaki kurgu ile doğrudan  bağlantısı olmayan bölümlerdir. Böylece, söz konusu kısımda yer alan 6123 beyit içerisinden 377’si (eserin  %6,2’si) ara söz olarak belirlenmiş ve tasnif edilmiştir. Kutadgu Bilig, kendisine atfedilen tüm değerlerin  ötesinde, tahkiye esasına dayalı bir eserdir. Tahkiye esaslı hemen her metin yaratıldığı dönemde, ait olduğu  toplumun dil ve kültürel özelliklerini yansıtır. Bu nedenle, aynı dönemde yaşayan okur-dinleyici için bu metin anlaşılır olur. Bu metinleri gelecek kuşak için anlaşılır kılan ve kurgudaki olayların oluşum bağlamını ortaya  koyan unsur ara sözlerdir. Dolayısıyla, ara sözler bir metnin sürekli olarak "günceli” yakalamasını sağlar. Bu  bakış açısı ışığıyla Kutadgu Bilig’deki ara sözlerin tespit ve tasnifini ortaya koymayı amaç edinen bu çalışma,  Kutadgu Bilig’in yazıldığı günden günümüze kadar güncelliğini nasıl koruduğu hakkında edebiyat araştırmacılarına  bir bakış açısı sunmayı hedeflemektedir. Ayrıca, makalede takip edilen yöntem ve ara sözler hakkındaki  kuramsal tartışmalar, farklı disiplinlerdeki araştırmacılara gerek metodik gerekse içerik açısından veri  sağlayacak mahiyettedir.
Keywords : Ara söz, Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib, yapı, işlev