XIX. Yüzyılın Sonlarında Irak’taki Şiî Nüfus ve Caferî Toplumunu Tahrik Faaliyetleri Shiite Population in Iraq and Provocative Activities against to Jaafari Society at the end of the 19th Century

Authors : Abdullah Poş

Pages : 47-76

View : 9 | Download : 7

Publication Date : 2011-09-01

Article Type : Other

Abstract :İslam tarihi boyunca Irak’ta Şiîliğe dönüşüm gerçekleşse de, bu durum X. yüzyıl ortalarına kadar nüfusun sadece küçük bir kısmını Şiîlerin oluşturduğu Kûfe, Sâmerrâ ve Bağdat şehirleriyle sınırlı kalmıştır. Şiîler, XV. asrın sonuna kadar Musul ve havalisi ile Basra körfezi civarında kayda değer bir nüfus oranına ulaşamamıştır. Esas itibarıyla XIX. yüzyılın sonlarına doğru Sünnî kabilelerin kitlesel olarak Şiîleştirilmesinin ardından Irak’ın demografik yapısı Caferîler lehine değişmiştir. 1890’lı yıllarda Bağdat ve Basra vilayetlerinde yoğunlaşan Şiîlerin toplam nüfus içerisindeki oranı % 50 idi. Irak’ta, Şiîliğin yayılmasına paralel olarak istikrar ortamı da bozulmuştur. Bu süreçte, Sünnî ulema tarafından Şîa’ya karşı yazılan reddiye türü eserlerle onların konuşmalarının muhtevası çarpıtılarak bölgedeki Caferî toplumu Sünnîlere karşı kışkırtılmıştır. Sünnîlerle Şiîler arasında fitne sebebi olabilecek iddialar, Osmanlı idaresi tarafından her türlü önyargıdan uzak bir şekilde, en ince ayrıntısına kadar araştırılmış ve gereken tedbirler alınmaya çalışılmıştır. Ancak XIX. asrın sonlarında devletin karşı karşıya kaldığı dâhilî ve haricî problemlerden dolayı Irak’ta istenilen netice elde edilememiştir. Sâmerrâ’daki Müçtehit Mirza Hasan Şîrâzî ile onun yetiştirdiği molla ve ahundların bu ortamda yürüttüğü tahrik faaliyetleri, Sünnîlerle Caferîler arasında gerginliğe sebep olmuştur.
Keywords : Irak, Şiî Nüfus, Caferî Toplumu, Tahrik Faaliyetleri, Sünnîler