ATASÖZLERİNDE CÜMLE TÜRLERİ
Authors : Mehmet Emin Tuğluk
Pages : 26-47
Doi:10.32579/mecmua.439149
View : 10 | Download : 7
Publication Date : 2018-07-02
Article Type : Research
Abstract :Hemen her toplumda, olaylar karşısında hazır cevap olarak söylenen, düşündürücü sözler vardır. Türkiye Türkçesinde atasözü olarak nitelendirilen bu özlü sözlerin bazı durumlarda kullanılmaları kaçınılmaz olmaktadır. Bu sözler yerinde kullanıldıklarında konuşmaya akıcılık katmakta ve konuşmanın seyrine yön vermektedir. Anonim olan bu dil ürünleri toplumun dünyaya bakışını, kültürünü, anlayışını, yaşam kurallarını, düşüncelerini içten bir şekilde dile getirir. Atasözleri bu işlevlerini yerine getirirken dilin tüm imkânlarını kullanır. Atasözleri bir milletin asırlar boyu süren tecrübesinin, kültür tarihinin dile dökülmüş somut örnekleridir. Sözlü edebiyat ürünleri olarak dilden dile dolaşan atasözleri, zamanla çeşitli değişimlere uğrayarak günümüzdeki hallerini almışlardır. Atasözleri, Türk dilinin zaman içerisinde gösterdiği kelime değişimi, söyleniş özellikleri ve cümle dizimi özelliklerini göstermesi açısından büyük öneme sahiptir. Zamanında ve yerinde kullanıldıklarında güçlü bir anlatım aracına dönüşen atasözlerinin ortak noktaları anonim olmaları, gözlem ve deneyimlere dayanmaları, ortaya çıktıkları toplumun özelliklerini yansıtmaları, genel bir ifadede bulunmaları ve kalıplaşmış olmalarıdır. Etkileyici anlatımları atasözlerini cümle türleri açısından incelenmeyi zorunlu kılmaktadır. Bu çalışmada atasözleri cümle türlerine göre; yapılarına göre, yüklem çeşitlerine göre, yüklemin yerine göre, cümlenin anlamına göre ve cümle bağlanışlarına göre beş başlık altında incelenmiştir. Yapılan incelemede atasözlerinin cümle türleri bakımından çok zengin örnekler içerdikleri görülmüştür. Ayrıca tüm düzeylerdeki öğretim grupları için cümle türlerinin öğretiminde atasözlerinin zengin bir kaynak olarak kullanılabileceği tespit edilmiştir.Keywords : Atasözü, cümle türleri, cümle yapısı, yüklem çeşitleri, yüklemin yeri, cümlenin anlamı