YÜZÜNCÜ YILINDA LOZAN ANTLAŞMASI HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Rahmi Doğanay

Pages : 244-263

View : 71 | Download : 119

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research

Abstract :Birinci Dünya Savaşı’nda yenilen diğer devletler gibi, Osmanlı Devleti de galip İtilaf Devletlerinin dayattıkları şartları kabul etmiş, önce Mondros Mütarekesi’ni, daha sonra da Sevr Antlaşması’nı kabul etmek zorunda kalmıştı. Türk milleti ise İtilaf Devletlerinin gerçek niyetini daha Mütareke döneminde anlamış, Mütareke’nin uygulanmasına ve işgallere karşı çıkmış, Osmanlı mirası hakkındaki taleplerini, Misakımilli metni ile ilan etmiştir. Millî Mücadele sürecinde, Osmanlı Devleti’ne barış antlaşması olarak dayatılan Sevr Antlaşması’nı da yok sayarak mücadeleye devam etmiştir. Varlığını ve bağımsızlığını korumak için 4 yıl kadar sürdürdüğü Millî Mücadele sürecinde, sadece işgalcilere karşı değil, başta İstanbul hükümetleri olmak üzere içindeki saltanatçı-hilafetçi muhalifler çevrelerle de uğraşmak zorunda kalmıştır. Galip devletlere karşı mücadele etmenin başarı kazanmasını mümkün görmeyen bu çevreler, Anadolu’da verilen mücadeleye karşı işgalcilerin yanında saf da tutmuşlardı. Millî Mücadele’nin, saltanattan cumhuriyete, milli ve laik Türkiye’ye geçiş sürecini de kapsamış olması, bu muhalefette önemli bir etken olmuştu. Zor şartlar altında verilen varlık-yokluk mücadelesinin askeri safhası Mudanya Mütarekesi’nin imzalanmasıyla bitmişti. Hemen sonrasında, 1 Kasım 1922 tarihinde saltanatı kaldıran TBMM Hükümeti, Türk milletinin temsili konusunda tek yetkili duruma gelmiştir. Bu aşamada, barış görüşmeleri için toplanacak konferansta TBMM Hükümeti, Mondros Mütarekesi’ni ve Sevr Antlaşması’nı kabul eden taraf olarak değil, hukuku için verdiği yıllar süren mücadelenin galibi olarak, muhataplarıyla eşit şartlarda masaya oturmuştur. 24 Temmuz 1923 tarihinde antlaşma imzalanmıştır. Lozan Antlaşması, Türkiye’nin haklarını muhataplarına kabul ettirdiği gibi, Sevr Antlaşması’nı dayatanların yanında, Sevr şartlarını kabul etmekten başka yol olmadığına inanan zihniyeti de yenmiş ve tasfiye etmiştir. Misakımilli ile Sevr Antlaşması’nın çarpışması süreci olan Millî Mücadele’nin zaferle sonuçlanması, Sevr Antlaşması’nın yerine Lozan Antlaşması’nın ikame edilmesini sağlamıştır. Çalışmamızda, imzalanmasının Yüz yıl sonrasından Lozan Antlaşması’na bakacak, Cumhuriyet sürecinde ve güncelde, hakkında asılsız ve abartılı olarak gündeme getirilen iddialar ve tartışmalarla ilgili değerlendirmeler yapılacaktır.
Keywords : Lozan Antlaşması, İnönü, Sevr Antlaşması.