SALUR KAZAN TUTSAK OLUP OĞLU URUZ ÇIKARDIĞI BOY’UN TARİHİ

Authors : Dursun Can Eyüboğlu

Pages : 24-74

View : 42 | Download : 163

Publication Date : 2023-07-19

Article Type : Research Article

Abstract :Dede Korkut Kitabı’ndaki on birinci boy Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy’dur. Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy’da en eskisi tarihin derinliklerine uzanan birçok tarihi-destani-efsanevi-mitolojik tabaka bulunmaktadır. Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy’da tarihi-coğrafi-edebi-kültürel olarak başlıca iki tabaka bulunmaktadır: Alt Tabaka ve Üst Tabaka. Alt Tabaka En Eski Devirler Tabakası, İskit/Saka-Hun-Kanglı-Usun Tabakası, Göktürk-Türgiş Tabakası, Oğuz Tabakası’ndan oluşmaktadır. M.Ö. 2500 ve M.Ö. 1700 yıllarında Orta Asya’dan Hazar Denizi’nin güney bölgesine göç ederek burada yayılan ve Mezopotamya’da hakimiyet kuran Kutlar ve Kuzlar/Kaslar/Kazlar tarihteki en eski Türk toplulukları arasında yer almaktadırlar. Guz ile Oğuz adı aynı kökten gelmektedir. Guz/Kuz/Kaz adının ve hatıralarının tarihi süreç içerisinde İskitler/Sakalar ve Oğuzlarda, çeşitli Türk topluluklarında devam ettiği görülmektedir. Dede Korkut’taki Kazan, Oğuzların efsanevi hükümdarı Oğuz Han’dır. Dede Korkut’taki Kazan adı Kaz Han demektir ve "Kazların Hanı” anlamındadır. Oğuz Han, yani en eski söylenişiyle Guz/Kuz Han adı ise "Oğuzların Hanı”, yani en eski söylenişiyle "Guzların/Kuzların Hanı” demektir. Kazlar ile Kuzlar aynı topluluktur. Kaz Han (Kazan) ile Kuz Han (Oğuz Han) aynı adın tarihi süreç içerisinde farklılaşmış iki ayrı varyantıdır. Diğer Dede Korkut boyları ile çelişen ve Kazılık Koca Oğlu Yigenek Boyu ile ortak kökleri olan Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy’daki Kazan, Milattan Önceki dönemlere uzanan alt tabakadaki Kazan tipi ile ilgilidir. Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy’un İskit/Saka-Hun-Kanglı-Usun dönemine uzanan bir alt tabakası olduğu anlaşılmaktadır. Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy’un bir alt tabakası Göktürk-Türgiş dönemiyle ilgilidir. Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy’un bir alt tabakası Oğuz dönemiyle ilgilidir. Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy’un Salır Gazanın Kamalmakı adlı Türkmenistan varyantının olması, boyda geçen birçok yer adı, ayrıca diğer rivayet ve destanlar ile benzerlikleri, bu boyun tarihi köklerinin Oğuzlar’ın Orta Asya’da bulundukları 10.-11. yüzyıllardan daha eski bir tarihe ait olduğunu göstermektedir. Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy’un en üst tabakası sonraki dönemlerle ilgilidir. Bu çalışmada Dede Korkut’taki Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy’un tarihi incelenmiştir.
Keywords : Dede Korkut, Salur Kazan, Kazan, Uruz, Tarih