Emesa’lı Güneş Tanrısı’nın Kutsal Taşı: Küçük Asya Sikkelerinde Emesa Baetylosları

Authors : Sinem Güzel-yildirim

Pages : 14-32

View : 63 | Download : 187

Publication Date : 2023-11-25

Article Type : Research

Abstract :Baetylos veya baitylos, kutsal sayılan veya ilahi kökenli olarak tapınılan kabaca şekillendirilmiş taşlara verilen genel isimdir. Bazı bilim insanları baetylosları kutsal yerlere dikilerek onurlandırılan taşlar olarak önerirken bazıları da dikilitaş, piramit, sütunları da baetylos olarak önerir. Sami kökenli beth-el tanrının evi kelimesinden türediği söylenen baetylos kavramı Antik Yunan ve Latin kaynaklarında gök yüzünden düşen, doğaüstü özellikler taşıyan, kendi iradesi olan, konuşabilen ve savaşta zafer getiren taşlar olarak geçmektedir. Antikçağ halkları tarafından kutsal görülen baetyloslara Delphi’deki omphalos, Pessinus’taki Kybele, Paphos’taki Aphrodite taşları ve Ephesos’taki Artemis Tapınağı’nda yer alan baetylos örnek gösterilebilir. Emesa’da yoğun tapınım gören güneş tanrısı El-Gabal’a ait olan baetylosun rahiplerinden biri, gelecekte Roma İmparatoru Elagabalus olarak bilinecek olan Varius Avitus Bassianus’tur. Bassianus MS 218’te imparator olduktan sonra baetylosu yanına alarak Antiokheia üzerinden Küçük Asya’ya gelmiş, Kilikia, Kappadokia, Galatia, Bithynia ve Thrakia eyaletlerinden geçerek Roma’ya ulaşmıştır. Görkemli bir törenle taşı Roma’ya getiren imparator, taşın muhafazası için Palatinus Tepesi’nde "Heliogabalium” adlı bir tapınak yaptırmıştır. Elagabalus, MS 218’den 222 yılına kadar süren kısa iktidarında Emesa güneş tanrısını Roma Pantheonuna dahil etmeye hatta onu Iupiter ile eş tutmaya çalışmış ancak hem halk hem de Senatus tarafından tepkiyle karşılanmıştır. MS 222 yılında tahttan indirilip öldürülmüş ve baetylos da Emesa’ya geri gönderilmiştir. Küçük Asya kentlerinden Anazarbos, Hierapolis-Kastabala, Iuliopolis, Prusias ad Hypium, Ephesos ve Hierapolis sikkeleri üzerinde Emesa Taşı’nın Roma’ya taşınması sahnesi görülmektedir. Kolybrassos kentinde ise Elagabalus dönemine ait bir sikkede süslü bir tapınak içerisinde baetylos görülmektedir. Çalışmada Kolybrassos sikkesinde görülen baetylosun o dönemki Emesa Taşı’nın Roma’ya götürülmesi ile bağlantılı olup olmadığı tartışılacaktır.
Keywords : Elagabalus, Emesa, Baetylos, Roma, Kült