AFYON KOŞULLARINDA YETİŞTİRİLEN KOÇLARDA AŞIM SEZONU ÖNCESİ, ESNASI VE SONRASINDA TESTİSLERİN MORFOMETRİK ÖLÇÜMLERİ İLE DİĞER SPERMATOLOJİK ÖZELLİKLER ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ARAŞTIRILMASI

Authors : Mustafa Gündoğan, Mehmet Uçar, Mustafa Tekerli

Pages : 9-22

View : 15 | Download : 10

Publication Date : 2003-06-01

Article Type : Research

Abstract :Afyon koşullarında yetiştirilen koçlarda, aşım sezonu öncesi, esnası ve sonrasında testislerin morfometrik ölçümleri ile spermatolojik özellikler arasındaki ilişkinin araştırılması ve aşım sezonunun belirlenmesi amacıyla yapılan bu çalışmada, 3-4 yaşlarındaki Dağlıç, Sakız, İvesi ve Akkaraman koçlardan üçer baş olmak üzere toplam 12 baş koç materyal olarak kullanılmıştır. Hayvanların her birinden aşım sezonu öncesi (Haziran-Ağustos), esnası (Eylül-Kasım) ve sonrasında (AralıkŞubat) haftada iki kez sperma, haftada bir kez morfometrik testis ölçüleri ve ayda iki kez kan serumu alınarak değerlendirilmiştir. Aşım sezonu öncesinde koçların, scrotum çevreleri ve hacimleri ile koçların reaksiyon süreleri (r =0.94, r=0.93) ve anormal spermatozoid oranları (r=0.95) arasında pozitif, scrotum kalınlıkları ile spermatozoid motiliteleri (r=-0.89) arasında ise negatif korelasyonlar önemli (P<0.05) bulunmuştur. Aşım sezonu esnasında koçların, testis kalınlıkları ile sperma miktarları (r=0.98) ve viskoziteleri (r=0.97) arasında önemli (P<0.01) pozitif korelasyonlar belirlenirken koçların reaksiyon süreleri ile scrotum kalınlıkları (r=-0.89) arasında ve testis uzunlukları ile sperma miktarları (r=-0.91) ve viskoziteleri (r=-0.92) arasında önemli (P<0.05) negatif korelasyonlar belirlenmiştir. Aşım sezonu sonrasında ise koçların, testis kalınlıkları ile sperma miktarları (r=-0.97), viskoziteleri (r=-0.97), spermatozoitlerin kitle hareketleri (r=-0.97) ve motiliteleri (r=-0.96) arasında önemli (P<0.01) negatif korelasyonlar bulunmasına rağmen scrotum çevreleri ile koçların reaksiyon süreleri (r=0.97) (P<0.01) ve anormal spermatozoid oranları (r=0.93) (P<0.05) arasında önemli pozitif korelasyonlar bulunmuştur. Koçların aşım sezonu öncesi, esnası ve sonrasındaki morfometrik testis ölçümleri ve spermatolojik özelliklerindeki değişimler arasındaki fark önemli (P<0.05) bulunmuştur. Ayrıca koçların kan serumu testesteron miktarları üzerine aşım sezonunun etkisi önemli (P<0.01) bulunmuş olup, en yüksek değerler aşım sezonu esnasında elde edilmiştir. Sonuç olarak, Afyon koşullarında yetiştirilen koçlarda aşım sezonunun, Ağustos ayının ikinci yarısından itibaren başladığı ve Kasım ayının birinci yarısından itibaren sona erdiği ve morfometrik testis ölçüleri ve diğer spermatolojik özellikler arasındaki korelasyon bulguları göz önüne alınarak morfometrik testis ölçüm sonuçlarının damızlık seçiminde bir kriter olarak kullanılabileceği kanaatine varılmıştır.
Keywords : Afyon, aşım sezonu, koç, spermatolojik özellik, testis ölçüsü