NAZAR, ÇİLE, KORKU GİDERME RİTÜELLERİ VE UYGULAMALARI (BAKÜ VE CİVARI ÖRNEĞİNDE)

Authors : Vüsale Musali

Pages : 37-74

View : 73 | Download : 63

Publication Date : 2023-06-20

Article Type : Research Article

Abstract :Hazar Denizi kıyısında bulunan Bakü ve civarındaki kasabaların sosyokültürel hayatı, gelenek ve görenekleri çok renklidir. Çarlık Rusya’sı ve daha sonra Sovyetlerin işgaline rağmen Bakülüler gelenek ve göreneklerini ellerinden geldikçe korumaya çalışmışlardır. Sovyet döneminde millî ve dinî kimliğin unutturulması için Nevruz Bayramı ve dinî törenler yasaklanmıştır. Stalin’in ölümünden sonra bu yasaklamalar az da olsa hafiflemiştir. Sovyet sansürüne rağmen sınırların kapalı olması bazı örf ve âdetlerin unutulmasını önlemiştir. Bazı gelenekler ise göç, kentleşme ve diğer değişiklikler sebebiyle doğal olarak yenilenmiştir. Sovyetler zamanında Bakü ve civarının etnografyası ayrıntılı bir araştırmaya tâbi tutulmamıştır. Bağımsızlığın elde edilmesinden sonra bu alandaki çalışmalar Tevekkül Selimov’un kitabı ile sınırlı kalmıştır. Toplumsal belleğin kuşaktan kuşağa aktarılmasında ritüeller önemli bir araçtır. 21. yüzyılda tıbbın gelişmesine, ilerleme kaydetmesine rağmen geleneksel tıp ve bazı dinsel büyüsel uygulamalar yaşatılmaktadır. Makalede, Bakü ve civarındaki kasabalarda türkeçareciler, ocakzadeler tarafından uygulanan, derlenmemiş ve araştırılmamış olan nazar, çile, korku giderme ritüelleri ve uygulamaları incelenmiştir. Konuyla ilgili Bakü ve civarındaki kasabalarda yaşayan kaynak kişilerden derleme yapılarak bu materyaller Türk mitolojisi ve Türk kültürü bağlamında değerlendirmeye tâbi tutulmuştur. Böylece çalışmada Bakü ve civarındaki kasabaların somut olmayan kültürel mirasının bir bölümü incelenmeye ve kayıt altına alınmaya çalışılmıştır. Yaptığımız araştırmalar sonucunda ritüellerin birçoğunun artık unutulduğuna ve uygulanmadığına şahit olduk. Günümüzde nazara karşı basit üzerlik tütsüleme, korku gidermek için çıldağ ritüeli gerçekleştirilmektedir. Çile kesme ritüelinin ise sadece taziyelerde sofra silkeleme şekli uygulanmaktadır. Ayrıca dinin bazı sihir ritüellerine nüfuz ettiği gözlemlenmektedir.
Keywords : Bakü, nazar, korku, çile, ritüel