Osmanlı Şiirini Tanzimat Aydınlarının Gözüyle Okumak: E. J. W. Gibb’in Tanzimat Dönemi Seçkilerine ve Eleştiri Metinlerine Düştüğü Okur Notları

Authors : Nagihan Gür

Pages : 65-84

View : 14 | Download : 18

Publication Date : 2021-06-02

Article Type : Research

Abstract :Bu makale, 19. yüzyıl Osmanlı edebiyatı araştırmalarına damgasını vuran E. J. W. Gibb [ö. 1901]’in şahsî kütüphanesinde bulunan birtakım Tanzimat dönemi eserlerine ve Gibb’in bu eserlere düştüğü okur notlarına odaklanmaktadır. Osmanlı şiiri üzerine çalışmaya başladığı ilk dönemden ölümüne kadarki süreçte birçok Arapça, Farsça ve Türkçe kaynağı derleyen Gibb, kendisine matbu ve el yazması eserlerden oluşan zengin bir kütüphane oluşturmuştur. Kütüphanesindeki bu kaynaklar onun, genelde Doğu kültürü özelde ise Osmanlı edebiyatı üzerine yaptığı çalışmaların kurgusu ve içeriğine model oluşturmuştur. Gibb’in kütüphanesinde bulunan Tanzimat yazarlarına ait kitapların bir kısmı, bu bağlamda oldukça önemli bir işleve sahiptir. Ziyâ Paşa’nın Harâbât’ı, Nâmık Kemâl’in Tahrîb-i Harâbât’ı, Ebuzziyâ Tevfik’in Mecmûa-i Ebuzziyâ ve Nümûne-i Edebiyyât-ı Osmâniyye adlı derlemeleri Gibb’in detaylı bir şekilde okuduğu ve üzerine notlar aldığı eserler arasındadır. Gibb, özellikle Ziyâ Paşa ve Nâmık Kemâl’in söz konusu eserlerini karşılaştırmalı okumuş ve şiir tarihindeki kimi tespitlerini bu eserlerdeki eleştiri ve değerlendirmeler üzerine yapılandırmıştır. Gibb’in söz konusu kitaplara düştüğü okur notlarını analiz edeceğim bu makalede, onun Tanzimat yazınından ne ölçüde etkilendiğini ve bu etkiyi A History of Ottoman Poetry’e nasıl yansıttığını ortaya koymaya çalışacağım.
Keywords : E. J. W. Gibb, Gibb Koleksiyonu, Osmanlı şiir tarihi, Tanzimat edebiyatı, edebiyat eleştirisi.