Saygun’un Müziğinde Alaca Dor Töre Dizisinin Dikey Boyutu: [3, 5, 3] Akorunun Kökenine İlişkin Bir İrdeleme

Authors : Orhan Veli Özbayrak

Pages : 105-120

Doi:10.26650/CONS2024-1453690

View : 33 | Download : 38

Publication Date : 2024-06-24

Article Type : Research

Abstract :Saygun’un Türk halk müziğinin modal yapısı üzerine kuramsal bilgiler verdiği çeşitli yayınlarının ve bu yayınları bağlamında düşünülmesi gereken Töresel Musıki başlıklı okuma kitabının içerikleri, bir budun müzikbilimci olarak kendisinin Türk halk müziğini ve bu müzik geleneğini içine yerleştirdiği “Akdeniz havzası” müziklerini modal bakımdan antik Yunan mod kuramıyla ilişkilendirdiğini göstermektedir. Bu yayınlarda yer verdiği ‘töre’ dizileri aynı zamanda modal açıdan bestecinin yapıtlarının da temelini oluşturur. Saygun’un bu yayınların sadece birinde yer verdiği ‘Alaca Dor Terkibi’, yapıtlarının yatay boyutunun vazgeçilmez ve uzun erimli ses malzemelerinden biri, belki de en dikkat çekenidir. Bestecinin bu diziyi kullanma gerekçesinin salt bir müziksel tercihe veya beğeniye dayanmadığı, bazı budun müzikbilimsel ve kültürel olgulardan kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu durum, bestecinin anılan diziyi bir armonik malzeme olarak da kullanmış olup olmadığı sorusunu akla getirir. Karadeniz ve Berki, [3,5,3] şeklinde formülleştirdikleri akor yapısının ve türevlerinin, Saygun’un yapıtlarında sıklıkla bulunduğu saptamasını yaparken bir anekdota dayanarak bunun kaynağının Bestenigâr dizisi olduğunu belirtmiştir. Ancak bu akor ve türevleri, Saygun’un kullandığı ve yapısında eksilmiş sekizli veya büyük yedili bulunan başka dizilerden de elde edilebilmektedir. Bununla birlikte, eksilmiş sekizlinin artmış birlinin çevrimi olması, söz konusu akor yapılarının, alaca Dor töre dizisinden de elde edilmiş olabileceği olasılığını akla getirmekte ve bu çalışma Saygun’un bir imzası olarak nitelendirilen [3,5,3]’ün altında bir başka ‘imza’nın bulunduğunu savlamaktadır.
Keywords : Ahmed Adnan Saygun, [3 5 3], Alaca Dor Töresi