Gilgameş Destanının Çağdaş Yorumu: Nevid Kodallı ve Ahmed Adnan Saygun’un Gilgameş Operaları

Authors : Ibrahim Şevket Güleç, Elif Sanem Güleç

Pages : 27-38

Doi:10.26650/CONS2023-1319966

View : 26 | Download : 27

Publication Date : 2023-12-11

Article Type : Research

Abstract :Opera literatürümüzde Gilgameş destanından esinlenerek bestelenmiş, iki eser vardır. Birincisi müziği Nevit Kodallı’ya, librettosu Orhan Asena’ya ait olan Gilgameş, diğeri müziği ve librettosu Ahmed Adnan Saygun’a ait olan Gilgameş operasıdır. Gilgameş destanının teması ölümsüzlükken, Kodallı’nın eserinde ölümsüzlük bir araç olarak ele alınmıştır. Gilgameş’i Gilgameş yapan perde sonuna dek tükenmeyen özgürlük tutkusudur. Destan boyunca olayların akışı içinde kahramanın olgunlaşması, bir anlamda bilgisizlikten bilgiye geçiş sürecidir. Saygun’un eserinde, Gilgameş’in bilgisizlikten bilgiye geçişi tasavvuf yoluyla ele alınır. Gilgameş’te ölüm vardır, ama bu ölüm, bir son değil bir başlangıçtır. Destanın librettoya uyarlamasında asıl metinle kurulan paralellikler-uzaklaşılan noktalar ve destanın bestecilerin bakış açısına göre nasıl yapılandığı çözümlemenin odak noktasıdır. Besteci ve libretto yazarı biçimsel ve içeriksel değişimle konuyu yeni bir bağlamda ele alırken, yeni metinler, metinlerarası bir bakış açısı benimsenerek kavranabilir. Çalışmada yeni tema ve biçim dönüşümünün irdelenmesi amaçlanmaktadır. Bu biçim dönüşümü incelenirken eserler "Olay Çizgisi/Kişiler/Zaman/Mekân/Tema” başlıkları altında değerlendirilmiştir. Metinlerarası ilişkilendirme, bir operanın dramaturjik çözümlemesiyle paralellikler gösterdiğinden, bu çalışma eserlerin sahnelenme aşamasında benzer çözümlemeleri desteklemesi açısından önem taşımaktadır.
Keywords : Gilgameş, dramaturjik çözümleme, Türk operası