Dârülelhân Sürecinde Garpçıların Şark Mûsikîsiyle Baş Etme Stratejileri

Authors : Okan Murat Öztürk

Pages : 131-157

View : 16 | Download : 7

Publication Date : 2018-06-29

Article Type : Research

Abstract :Dârülelhân, Osmanlı Devleti’nde, Avrupa’daki örnekleri temel alınarak kurulmuş, millî nitelikteki ilk mûsikî konservatuvarıdır. Okulun kurulduğu yıllarda Jeune Türk muhalefeti, İttihad ve Terakki Fırkası üzerinden iktidardadır ve Birinci Dünya Savaşı bütün yıkıcılığıyla devam etmektedir. Jeune Türk zihniyeti, Osmanlı dünyasını Avrupa medeniyetine dahil etmeyi amaçlayan radikal bir transformasyon hareketine dayanmaktaydı. Garpçılık cereyanı içinde gerçekleştirilmesi hedeflenen bu büyük dönüşüme taraftar olanların, takip ettikleri siyaset bakımından biri küllî, diğeri ise kısmî olmak üzere iki ana eğilim sergiledikleri görülür. Küllî Garplılaşmacılar, Avrupa medeniyetini bir bütün olarak görüyor ve Garplılaşmanın seçici bir tutumla gerçekleşmesinin imkânsız olduğunu savunuyorlardı. Buna karşılık kısmî Garplılaşmacılar ise seçici bir anlayışla Batıdan sadece bilim ve teknoloji alınmasını yeterli görüyor ve mevcut kültürel özelliklerin dönüştürülmesine karşı çıkıyorlardı. Bu makalede, 1914-1926 yılları arasında kaleme alınmış ve Dârülelhân’ın yapılandırılması süreciyle bağlantılı olan dört resmî metin, söylem ve ideoloji bakımlarından bir çözümlemeye tabi tutulmaktadır. Özellikle vazife ve amaçlara odaklanan bu karşılaştırmalı çözümleme, ideolojik ve söylemsel açıdan belirtilen yıllarda ‘tedrici’ bir dönüşüm yaşandığını açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Sonuçta açıkça belirlenmiştir ki ‘kısmî’ Garplılaşma söylemiyle başlayan süreç, hızlı bir dönüşümle, küllî Garplılaşmacıların hedeflerine uygun bir hale getirilmiştir. Böylece Şark/Osmanlı/Türk mûsikîsini muhafaza ve ihya etmeyle başlayan söylem, bu mûsikînin, Avrupa müziğine özgü araç ve yöntemlerle, önce radikal bir ‘tekâmül’ programına tabi tutulması ve ardından da konservatuvar eğitiminden tamamen yasaklanmasıyla sonuçlanmıştır.
Keywords : Dârülelhân, Jeune Türkler, Garplılaşma