Gazzâlî ve İbn Tufeyl Ekseninde Âlemin Ezeliliği Meselesine Dair Bir İnceleme

Authors : Mustafa Edemen, Selahattin Akti

Pages : 73-87

View : 139 | Download : 59

Publication Date : 2024-09-20

Article Type : Research

Abstract :Âlemin özü ve yapısı antik Yunan filozoflarından beri üzerine düşünülen ve tartışılan bir meseledir. İlk çağ filozoflarından sonra Platon, Aristoteles, Plotinus gibi meşhur filozoflar bu meseleye dair fikir beyan eden kişilerdendir. Felsefenin İslam coğrafyasına intikali ile beraber bu ve buna benzer meseleler İslam coğrafyasında da tartışılmaya başlanmıştır. Fârâbî ve İbn Sînâ’nın mezkûr meseleye dair yorumları sonrasında birtakım sorunlar ortaya çıkmıştır. Sorunu tartışmaya açan Gazzâlî ve onun ile başlayan Tehâfut geleneği, İslam felsefesi tarihinde yeni bir dönemin başlamasına vesile olmuştur denilebilir. Bu gelenek bir yönüyle meşşâî filozoflar ile Gazzâlî arasında geçen fikrî çatışmanın sonucunda ortaya çıkmıştır. Gazzâlî, tüm İslam aleminde olduğu gibi Endülüs’te de etkili olmuş ve İbn Tufeyl’in eserlerinde kendisine yer bulmuştur. İbn Tufeyl’in doğup büyüdüğü ve vezirlik makamını işgal ettiği çağda Gazzâlî Endülüs’te oldukça tartışılan ve büyük olaylara konu olan bir pozisyondaydı. Kitaplarının yakılması ve yasaklanması ile beraber Gazzâlî’nin otoritesi ve onun taraftarları Endülüs’ün siyâsî hayatında önemli bir denge unsuru haline gelmiştir. Bu nedenle, zikredilen olayların ortasında devletin ileri düzey yöneticiliğinde bulunmuş olan İbn Tufeyl’in Gazzâlî hakkındaki görüşleri ve felsefî olarak ondan ne derece etkilenmiş olabileceği sorusu önem kazanmaktadır. Bu çalışmada âlemin ezeliliği/kıdemi meselesinin tarihsel seyrine kısaca yer verilmiş, her iki düşünürün mesele hakkındaki görüşleri mukayese edilerek Gazzâlî’nin bu meselede İbn Tufeyl üzerindeki olası etkisi araştırılmıştır.
Keywords : : Ezeliyet, Âlem, Gazzâlî, İbn Tufeyl, Hayy b. Yakzân.