et-Takrîb ve’l-irşâd Eseri Bağlamında Bâkıllânî’nin Eş‘arî Mezhebindeki Konumu

Authors : Şuheda Bozyel

Pages : 1-25

View : 92 | Download : 55

Publication Date : 2024-09-20

Article Type : Research

Abstract :Hicrî dördüncü asır âlimlerinden Bâkıllânî, Eş‘arî kelâmının sistemleşmesinde etkili bir rol oynamıştır. Bâkıllânî’nin kelâm ilmi dışında usûl ilmi açısından da Eş‘arî mezhebi için önemli bir konumu bulunmaktadır. Usûl ilminin olgunlaştığı bir dönemde bu ilmin bütün konularını içerecek şekilde ele aldığı et-Takrîb ve’l-irşâd eseri kurucu bir usûl eseri olma özelliğine sahiptir. Bâkıllânî bu eserde Eş‘arî mezhebinin temel prensiplerini sistemli bir şekilde işlemiştir. et-Takrîb’in geç bir döneme kadar kayıp kalması akademik çalışmalara yeterince konu olmasını engellemiştir. Zira mütekellimîn yazım yönteminin öne çıkan kriterlerine sahip olduğu halde et-Takrîb’e, söz konusu yazım geleneğinin örnekleri zikredilirken çoğunlukla temas edilmemiştir. Halbuki Bâkıllânî’nin bu yöntemin tipik örnekleri olarak zikredilen eserlerin müellifleri Cüveynî ve Gazzâlî üzerinde büyük bir etkisi bulunmaktadır. Cüveynî, eserleri vasıtasıyla Bâkıllânî’nin ilmi birikimini sonraki nesillere aktarmış, Gazzâlî de son dönem eseri el-Mustasfâ’da et-Takrîb’i yakından takip etmiştir. Bu çalışmanın amacı usûl ilmi açısından oldukça önemli bir konumda yer alan et-Takrîb ve’l-irşâd’ın ve bu eserin müellifi Bâkıllânî’nin usûli yönünü ön plana çıkarmaktır. Bu kapsamda et-Takrîb’in Eş‘arî iki âlim olan Cüveynî ve Gazzâlî’nin eserleri üzerindeki etkisi incelenecektir  Son yıllarda et-Takrîb’in yeni bulunan bazı cüzleri tahkik edilerek ilim dünyasına kazandırıldı. Bu çalışma yayınlanan bu parçalara dair bir değerlendirmeyi de içermektedir. Böylece et-Takrîb’den günümüze hangi kısımlarının ulaştığı hangilerinin henüz kayıp olduğuna dair zihinlerde bir netlik oluşacaktır.
Keywords : Eş‘arî Mezhebi, Mütekellim, Usûlcü, Bâkıllânî, et-Takrîb ve’l-irşâd