Abdülbâsıt b. Halîl’in el-Vusle fî Mes’eleti’l Kıble Adlı Risâlesinin Neşir, Tahlil ve Tercümesi

Authors : Lutfullah Kerim Bilgin

Pages : 21-43

View : 100 | Download : 99

Publication Date : 2024-03-20

Article Type : Research

Abstract :Semavî dinlerde ve diğer inanç sistemlerinde bazı ibadetlerin belirli bir istikamete yönelerek yapılacağı bilinmektedir. Bu durum, dünyanın muhtelif yerlerindeki Müslümanları yönelmeleri gereken kıble konusunda araştırma yapmaya sevk etmiştir. Buradan hareketle farklı dönemlerde yaşamış fıkıh âlimleri, bulundukları konuma göre Müslümanların Kâbe’ye hangi taraftan yöneleceğini içeren risâleler yazmıştır. Söz konusu meseleye yönelik risâle yazan âlimlerden biri de fakih, müfessir ve tarihçi Abdülbâsıt b. Halîl’dir. Müellifin el-Vusle fi mes’eleti’l-kıble adını verdiği eser, kıble meselesini ele alan özgün risâlelerden biri olmasına rağmen henüz bir çalışmanın konusu olmamıştır. Bu çalışmada Abdülbâsıt b. Halîl’in el-Vusle fi mes’eleti’l-kıble adlı yazma eserinin üslup, yöntem ve muhteva bakımından tahlili yapılmış; ardından neşir ve tercümesine yer verilmiştir. Söz konusu risâleyi önemli kılan husus diğer risâlelerden farklı olarak Mekke dönemindeyken Hz. Peygamber’in namaz esnasında Kâbe’ye ve Beytülmakdis’e birlikte yöneldiğini hikmetlerine de yer vererek vurgulamasıdır. Bunun yanında Kâbe’nin kıble olarak teşrî‘ sürecini özlü biçimde ortaya koyması, namaz kılarken muhtelif bölgelerde yaşayan Müslümanların Kâbe’ye hangi istikametten yöneleceğine ilişkin bilgiler içermesi ve özellikle kıbleyi tespit edebilmeyi sağlayan bir pusulaya yer vermesi risâleyi önemli kılan diğer faktörlerdir. Ayrıca diğer risâleler gibi Abdülbâsıt b. Halîl’in bu risâlesi de döneminin aktüel tartışma konularına ışık tutan tarihi bir vesika niteliği taşıması açısından dikkate şayandır. Çalışma vasıtasıyla yazma halindeki bu eserin günümüz okuyucusuyla buluşturulmasına katkı sağlanması hedeflenmiştir. Çalışmanın bir diğer amacı, Müslümanların kıble tayininde zorluklar yaşaması halinde işlerini kolaylaştıracak pratik ve işlevsel bilgileri, ilgili risâledeki içeriğe dayanarak muhatapların faydalanabileceği şekilde sunmaktır. Bu çerçevede araştırmanın giriş kısmından sonra müellifin hayatına ve eserlerine yönelik bilgi verilmiş, daha sonra da risâlenin içeriği analiz edilip kaynakları tespit edilmiştir. Çalışma, risâlenin neşir ve tercümesine yer verilerek sonlandırılmıştır. Böylelikle Anadolu coğrafyasında yetişen bir âlimin kıble meselesini nasıl ele aldığı açıklanmış ve risâlenin ilmi değeri ortaya konmuştur.
Keywords : Fıkıh, Namaz, Kıble, Malatî, el-Vusle.