Hanefî Mezhebinde Ribevi Mal Anlayışı

Authors : Kübra Ertürk

Pages : 1-20

View : 79 | Download : 87

Publication Date : 2024-03-20

Article Type : Research

Abstract :Ribâya konu olan mallar, klasik fıkıh kaynaklarında tartışılan meselelerden birisi olmuştur. Bu mesele Hanefî fukahâsı tarafından da ele alınmıştır. Hanefîler ribâyı fazlalık (artış), sözleşme ve mübadele (değiş tokuş) eylemi olmak üzere üç şekilde tanımlamışlardır. Bu tanımlar arasında ribâyı fazlalık merkezli ele alan tanımlar diğerlerine göre daha öne çıkmıştır. Ribâ konusu da kimi zaman “kitâbü’l-büyû‘” adlı genel bir başlığın içinde kimi zaman da “bâbü’r-ribâ” şeklinde müstakil bir konu olarak altı malı ele alan hadisler çerçevesinde incelenmiştir. Hanefî mezhebi ilgili hadislerden hareketle ribânın illetini ve bu illetten hareketle ribevî malların ne olduğu sorusunu cevaplamaya çalışmıştır. Ribevî malların en doğru şekilde belirlenebilmesi için değinilmesi gereken en önemli konulardan birisi mal konusudur. Hanefîler mal kavramını insanlığın kendisine değer biçmesi, biriktirilebilir ve ihrâz edilebilir olması çerçevesinde ele almış ve bir hurma tanesi gibi iktisadî değeri olmayan malları ribâya konu etmemişlerdir. Sözlüklerde ise mal kavramının hem dar anlamı hem de geniş anlamı kapsayacak şekilde ele alındığı görülmektedir. Hanefîlere göre ribâya konu olan mallar miktarı ölçek (keyl) ve tartı (vezn) ile tayin edilen mallardır. Bunun dışındaki mallar ribâya konu olmazlar. Bu iki ölçü biriminin esas alınmasındaki temel sebep mallar arasındaki standartlığın sadece bu iki ölçü birimiyle belirlenebilmiş olmasıdır. Onlara göre ribâya konu olan mallar kendi cinsleri ile değiştirildiğinde arada fazlalığın ve vadenin bulunmaması gerekir. Çalışmamızın temel amacı Hanefî mezhebinin ribevî mallara dair görüşlerine ayrıntılarıyla değinilmesi ve meselenin fıkhın temel ilkeleri çerçevesinde incelenip anlaşılmasını sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda mal ve ribâ kavramlarına ayrıntılarıyla yer verilmeye çalışılmıştır. Konunun anlaşılması için önem arz eden ilgili âyet ve hadisler incelenmiş ve Hanefîlerin konuyu işleyiş şekline değinilmiştir. Hanefîlerin ribevî mallara dair görüşlerinin naklî ve aklî deliller çerçevesinde ele alınması bu çalışmayı diğer çalışmalardan ayıran en önemli özelliktir.
Keywords : Riba, İllet, Mal, Borç, Alım satım