İbn Hişâm’ın "Fevhu’ş-Şezâ Bi-Mes’eleti Kezâ" Adlı Risâlesi

Authors : Mahfuz Geylani

Pages : 91-107

Doi:10.5281/zenodo.7748612

View : 16 | Download : 9

Publication Date : 2023-03-18

Article Type : Research

Abstract :İbn Hişâm Arap dilinde zamanının önde gelen âlimlerinden olup Mısır gramer ekolünün önemli temsilcilerin¬den biridir. Nahiv, lügat, kıraât, hadîs ve fıkıh ilimlerinde tam bir yetkinlik kazanmış ve ilmin ince meselelerine vakıf olmuştur. Bu çalışmamızda İbn Hişâm’ın Arap dilinde kullanılan "كذا” edatı ile ilgili bilgileri ihtiva eden Fevhu’ş-şezâ bi-mes’eleti kezâ adındaki risâlesini ele aldık. İbn Hişâm, Ebû Hayyân’ın telîf etmiş olduğu eş-Şezâ fî ahkâmi kezâ isimli eserine vakıf olup "كذا” edatı ile ilgili hükümle¬rin yeterince açıklanmadığını görünce bu risaleyi telîf etmiştir. İbn Hişâm risalesini beş ana bölümde ele almıştır. Risalesinde gramer âlimlerinin görüşlerine yer vermiş, Basra ve Kûfe dil ekollerinin ve fıkıh mezhep imamlarının görüşlerini zikretmiştir. Semâı, kıyâsı, şiiri ve Arap dilinde kullanılan örnekleri istişhâd olarak kullanmıştır. Sadece gramer âlimlerinin görüşlerini nakletmekle yetinmemiş görüşleri kendi düşünce süzge¬cinden geçirerek tahlil ve değerlendirmelerle kendi görüşünü de açıklamıştır. Birinci bölümde "كذا” edatının Arap gramerindeki farklı kullanımlarını ayrıntılı bir şekilde anlatır. İkinci bölümde "كذا” edatının temyîzinin harekesi konusundaki üç farklı görüşü açıklar. Üçüncü bölümde كذا” edatının irâbı konusunda kendisinin ve farklı dil bilginlerinin görüşlerini aktarır. Dördüncü bölümde "كذا” edatının anlamı konusundaki dört farklı dil bilgininin görüşünü izah eder. Beşinci bölümde "كذا” edatının atıf edatıyla veya atıfsız olarak kullanılması durumunda mezhep imamlarına göre terettüp eden sonuçları ifade etmiştir.
Keywords : Gramer, Dilbilim, Edat, İbn Hişâm, Fevhu’ş-Şezâ