GEÇ NEOLİTİK 3-4 (MÖ. 6300-5900) VE KÜLTÜREL TEMAS: KUZEY MEZOPOTAMYA VE KUZEY LEVANT’TA BOYALI KERAMİK DEVRİMİ

Authors : Izzet Çivgin

Pages : 317-358

Doi:10.31795/baunsobed.658812

View : 24 | Download : 7

Publication Date : 2019-12-31

Article Type : Research

Abstract :Geç Neolitik, MÖ. 7000’den başlayıp 5500 ila 5100’e kadar devam eden dönemin adıdır. Eskiden bu devrin ikinci yarısı, Hassuna, Samarra, Halaf, Ubeyd olarak adlandırılan 4 maddi kültür topluluğu ekseninde tanımlanır; bu kültür evrenlerinin hem coğrafi hem de kronolojik açılardan ayırt edilebilir olgular olduğuna inanılırdı. Ama Geç Neolitiği numaralandırarak inceleyen yeni kronoloji anlayışı, adı geçen "kültür”ler arasındaki farkların sunî olduğunu ve 4 maddi kültür evreni arasında sürekli etkileşimler-geçişler yaşandığını ortaya koydu. Dönemin ortalarına denk düşen Geç Neolitik 3 (MÖ. 6300-6000) ve 4 (MÖ. 6000-5900) Yakın Doğu Tarihi açısından birer dönüm noktası oluştururlar. İlkinde, MÖ. 6200 iklim olayı denen soğuma ve kuraklaşma toplumları hareketli (yarı-göçebe) çobanlığa zorlamış, avcı-toplayıcı pratikler yeniden güçlenmiş, ikincil ürünler devrimi ile süt ve yün üretimi başlamış, yalın kapların yanına da "iyi mallar” olarak bilinen kaliteli çanak-çömlekler eklenmişti. İkinci alt-dönemi ise boyalı keramik devrimi şekillendirdi, çömlek ustaları Kuzey Mezopotamya’nın pek çok yerleşiminde neredeyse eşzamanlı olarak Hassuna ve Samarra tipi kapların boyalı örneklerini ürettiler. Fırın içindeki oksijen ve karbondioksit oranının denetimli biçimde değiştirilmesinden ibaret yeni pişirme tekniklerinin keşfedildiği bu devir, Halaf’ın gelişini haber verdiği için "Geçiş” ya da "Proto-Halaf” olarak adlandırılmıştır. Proto-Halaf nasıl yoğun kültürel etkileşim sayesinde Hassuna ve Samarra maddi kültürlerinin kaynaşmasının ürünü ise, Halaf döneminde (Geç Neolitik 5’te) de yoğun kültürel temas hız kesmeyecek ve bütün Kuzey Mezopotamya ve Kuzey Levant aynı maddi kültür temelinde bütünleşecektir.
Keywords : Hassuna-Samarra ve Proto-Halaf, İlk Boyalı Keramikler, Kültürel Etkileşim