PEYAMİ SAFA’NIN ESERLERİNDE "BİZ" VE "ÖTEKİ" KAVRAMLARINA KARŞILAŞTIRMALI BİR BAKIŞ

Authors : Zeynep Angin

Pages : 21-30

Doi:10.38060/kare.1144044

View : 25 | Download : 11

Publication Date : 2022-12-15

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışmada Peyami Safa’nın incelenmek üzere seçilmiş olan Sözde Kızlar, Mahşer ve Fatih-Harbiye adlı eserleri, "biz” ve "öteki” kavramları bağlamında değerlendirilmeye çalışılacaktır. Buradaki amaç, eserlerdeki iki kutbu oluşturan bu kavramların neyi temsil ettiğinin belirtilmesi ve aralarındaki benzerlik ve farklılıkların yazarın üslubu, dünya ve edebi görüşünü nasıl yansıttığını karşılaştırmalı bir bakış ile irdelemektir. Peyami Safa’nın eserlerine bakıldığında, yazarın doğu-batı anlayışını ve alaturka ile alafranga; eski ile yeni ve hatta iyi ile kötüyü okura iletmek için "biz” ve "öteki” kavramlarını sıklıkla kullanılmış olduğu görülür. Yazarın kullandığı "biz”in karşılığı Türkler, Müslümanlar ve Doğu’dur; "öteki”nin karşılığı ise Avrupalılar, Batı ve Avrupalılara özenip kendi kimliklerini unutan Türklerdir. Bu noktada yazarın o dönemki Türk toplumunda yer alan Avrupa hayranı, batılılaşmayı yanlış yorumlayan Türklere karşı takındığı tavır da açıktır. Esasında Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nda ilk örnekleri verilen Batılı anlamda roman örneklerinde yanlış batılılaşma ve onun yarattığı ikilemler sıklıkla kullanılan bir temadır. Bu nedenle o dönem romanlarının kurgularında batı hayranı züppe tip ile kendi değerlerini temsil eden daha mütevazı tipler hep karşı karşıya getirilir ve bu iki tip arasında tereddüt yaşayan kadın karakterler, yaşadıkları tereddüdün buhranlarının ardından alaturka olan tarafı seçer. İncelenecek olan eserlerin kurgularında bu tarz belirgin bir "biz” ve "öteki” kutbu dikkati çekmektedir. Özellikle "öteki” kavramı Peyami Safa tarafında okura doğru yolu göstermek ve yanlış tarafı temsil eden tiplerin acınası hallerini anlatmak amacıyla kullanılmaktadır.
Keywords : Peyami Safa, Mahşer, Sözde Kızlar, Fatih-Harbiye, Fatih-Harbiye, Öteki