Konformizmin Acıyla İmtihanı: Ömer Seyfettin’in "Yüksek Ökçeler" İsimli Hikâyesini Konformizm Üzerinden Okumak

Authors : Dilek Çetindaş

Pages : 205-225

Doi:10.38060/kare.953594

View : 14 | Download : 10

Publication Date : 2021-07-20

Article Type : Research

Abstract :Rönesans, Reform hareketleri, Coğrafi Keşifler ve devamında Aydınlanma Çağı ile birlikte gelişerek, 19. yüzyılda tüm dünya üzerinde etkili olan modernist süreç ve onun ideolojisi olan modernizm, ulus devletlerce benimsenir. Batı dünyasının dışında kalan coğrafya ve devletler için bir projeye dönüşen modernizm, başlangıçta kendine has nitelikleri ile devletlerin kimliklerinde etkili olurken, zamanla gelenekli toplum yapısı ve homojen kolektivite, yapay toplumsallık lehine bozulur. Zaman ve mekân algısındaki bütünlüğü parçalanmış, varlığının denetimini kaybetmiş olan birey, bütün maddi ve manevi değerlerini, elindekini yitirmemek adına kullanır ve kolektif olanı, öz benliğinin önüne geçirir. Gelenekli hayatın toplumu ile kitle toplumu arasındaki farkta bocalayan birey, bu kez kendiliğini ve öz değerlerini içinde bulunduğu cemiyetin kabullerine uydurmak zorunda kalır. Böylece aldatıcı fakat geçici olarak huzuru deneyimlediği, onay duygusu ile güdülendiği, bireyselliğini yok etmekle birlikte, cemiyetin ferdi olmak kimliğini elinde tuttuğu bir sürecin içerisine dahil olur. Modernizmin kendi açmazını da beraberinde getirdiği bu süreç sonunda birey, tüm akılcılık ve eleştirel düşünce iddialarına rağmen, konformizme mağlup düşer. Bu makalede, bir ulus devlet yazarı ve ideoloğu olarak Ömer Seyfettin’in, özellikle "Yüksek Ökçeler” isimli hikâyesinden hareketle, eserlerinde var olan konformizm eleştirisi üzerinde durulacaktır. Modernist bireyin, gelenekten ve değer yargılarından kopuşu örnekleyen merkez yanlısı tutumu, Ömer Seyfettin’in bağlı olduğu "Halk’a Doğru” ilkesinin prensipleriyle bağdaşmamaktadır. Bir yandan ulus devlet ideolojisi olarak modernizmi kullanan fakat bir diğer yandan da kolektivite ile birlikte taşınan ortak bilinçaltının ülküsel değerine inanan yazar için konformizm, ciddi bir eleştiri malzemesine dönüşür. Ömer Seyfettin’in, "Yüksek Ökçeler” isimli hikâyesi, sadece vurgulanan nonkormist düşünce açısından değil, kamusal alan ve özel alan arasındaki gösteri toplumu üzerine bir alternatif okuma tecrübesi sunması bakımından da dikkat çekicidir.
Keywords : Konformizm, Modernizm, Ömer Seyfettin, Yüksek Ökçeler, Gösteri Toplumu