Azerbaycan'daki Ömer Seyfettin Çalışmaları ve Aydın Abıyev'in "Ömer Seyfeddin'in Heyatı ve Yaradıcılığı" Adlı Eseri Üzerine

Authors : Orhan Baldane

Pages : 291-318

Doi:10.38060/kare.951861

View : 14 | Download : 7

Publication Date : 2021-07-20

Article Type : Research

Abstract :Genç yaşta vefat etmesine rağmen Türk edebiyatının en üretken yazarlarından biri olan Ömer Seyfettin (1884-1920), özellikle hikâye türünde yazdığı eserleriyle Türk edebiyatı tarihinde müstesna bir yere sahip olmuştur. Hikâyelerinde tercih ettiği sade dil anlayışı da Türkçenin tarihî sürecini doğrudan etkilemiştir. Ömer Seyfettin, yaşadığı dönemde edebî kişiliğinin yanı sıra fikir adamlığıyla da ön plana çıkmıştır. Bir fikir adamı olarak Türk dünyasıyla ilgili meseleleri sıklıkla dile getirmiştir. Türk dünyasıyla ilgili yazılarında en çok yer verdiği Türk topluluklarından biri ise Azerbaycan Türkleridir. Azerbaycan Türklerinin dili, edebiyatı, kültürü ve siyasi hareketleri, Ömer Seyfettin'in her zaman yakından takip ettiği hususlar olmuştur. Bu ilgi, zaman içinde karşılıklı hâle gelmiştir. Millî Edebiyat akımının Azerbaycan'da yakından takip edilmesi, bu akımın en önemli temsilcilerinden olan Ömer Seyfettin'in de Azerbaycan muhitinde tanınmasını sağlamıştır. Buna bağlı olarak Azerbaycan'da Ömer Seyfettin ve eserlerini konu edinen birçok araştırma yayımlanmıştır. Bu çalışmada, öncelikle Türk dünyasının ve bu çerçevede Azerbaycan'ın Ömer Seyfettin'in yazılarında ne şekilde yer aldığı değerlendirilmiştir. Ardından Azerbaycan'da Ömer Seyfettin'le ilgili yapılan çalışmalar "Sovyetler Birliği dönemi" ve "Sovyetler Birliği sonrası" olmak üzere iki grupta ele alınmıştır. Daha sonra bu çalışmalardan biri olan ve Türkiye'deki Ömer Seyfettin araştırmalarında yeterince istifade edilmediğini düşündüğümüz Aydın Abıyev'in "Ömer Seyfeddin'in Heyatı ve Yaradıcılığı" (Ömer Seyfettin'in Hayatı ve Edebî Kişiliği) adlı eseri geniş bir şekilde tahlil edilmiştir. Azerbaycan'ın Sovyetler Birliği'ne bağlı olduğu dönemde hazırlanan bu eserde, Sovyetler Birliği'nin yazarlara ve araştırmacılara zorunlu kıldığı "Sosyalist realizm" anlayışının hâkim olduğu görülmüştür. Buna rağmen Aydın Abıyev'in, kimi zaman Sosyalist realizmin sınırlarını esneterek Ömer Seyfettin'in eserleri ve sanatkârlığı hakkında önemli tespitlerde bulunduğunu söylemek mümkündür. Yazarın konuyla ilgili Türkiye Türkçesi ve Rusçayla yazılmış birçok kaynaktan istifade etmesi, fikirlerini sık sık metinlerden örneklerle somutlaştırması, başarılı sayılabilecek tasnifler yapması ve mümkün olduğunca objektif değerlendirmelerde bulunması, bu eserin Türkiye'deki araştırmalarda daha çok göz önünde tutulmasını gerektirmektedir. Bu düşünce doğrultusunda Aydın Abıyev'in eseri bölüm bölüm özetlenmiş ve her bölümle ilgili değerlendirmeler yapılmıştır.
Keywords : Ömer Seyfettin, Türk dünyası, Azerbaycan, Aydın Abıyev, Sosyalist realizm