Ömer Seyfettin’in Hikâyelerinde Kimlik, Kültür ve Kıyafet: Fes, Sarık, Şapka

Authors : Murat Gür

Pages : 117-134

View : 17 | Download : 11

Publication Date : 2021-07-20

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışma Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde kurmaca kişilerin kıyafetlerinin kültür, kimlik ve ideoloji açısından taşıdıkları anlamların incelenmesiyle ilgilidir. Bu doğrultuda çalışmada erkek başlıklarına odaklanılmış ve Ömer Seyfettin’in yaşadığı çağın toplumsal sembollerinden olan fes, sarık ve şapkanın yazarın karakter kurgusundaki yeri tartışılmıştır. Çalışmadaki varsayım, yazarın bu başlıkları yalnızca erkek giyiminin bir parçası olarak değil, aynı zamanda kültürel ve ideolojik açıdan kimliğin bir göstergesi biçiminde kurguladığı düşüncesidir. Bu doğrultuda çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde ilk olarak Türk modernleşmesi sürecinde erkek başlıklarının nasıl iktidarın kontrol mekanizmalarından biri hâline geldiği tartışılmıştır. Ardından fes, sarık ve şapkaya iktidar tarafından yüklenen anlamlar gösterilmiş ve bu anlamların toplum tarafından nasıl kabul edildiği ve çoğaltıldığı irdelenmiştir. Böylece Ömer Seyfettin’in hikâyelerinin tarihî zemindeki sembolik anlamların anlaşılması için bir arka plan oluşturulmuştur. İkinci bölümde doğrudan yazarın hikâyelerine odaklanılmıştır. Hikâyelerde kullanılan erkek başlıkları sıralanmış ve bunların birçoğunun yalnızca erkek giyiminin bir parçası olarak görülebileceği tespit edilmiştir. Öncelikle kavuğun, özellikle yazarın tarihî hikâyelerinde Osmanlı Türklüğünün tarihine ait bir nesne özelliğinde diğer başlıklardan daha korunaklı bir alana konumlandırıldığı belirtilmiştir. Ardından fes, sarık ve şapkanın özellikle içinde bir tez barındıran hikâyelerde karakter kurgusunun temelini oluşturan sembolik nesneler biçiminde öne çıktığı ortaya konmuştur. Bu nesnelerin ideolojik ve kültürel anlamları sembolik değerlerinin en görünür olduğu hikâyelerden yola çıkarak incelenmiş ve bu başlıklar etrafında oluşan anlam evrenleri aydınlatılmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak yazar-eser-toplum üçgeninde fes, sarık ve şapkanın yazarın dünyaya bakışını yansıtan ve çağının endişelerini taşıyan semboller olarak kurgulandığı gösterilmiştir. Her birinin taşıdığı olumlu ve olumsuz anlamlar üzerinde durulmuş, bu sembollerin neden ve nasıl kültürel ve ideolojik birer nesne hâline geldiği gün yüzüne çıkarılmıştır. Böylece Ömer Seyfettin’in hikâyelerinin barındırdığı yeni anlam katmanlarına dikkat çekilmiştir.
Keywords : Erkek başlıkları, ideolojik sembolizm, kültür, kimlik