Nusaybin-Dibek’teki Mor Yuhannon Tayyoyo Manastırı’ndaki Taş Rölikerler Üzerine Bir Değerlendirme

Authors : Ufuk Elyiğit

Pages : 205-232

Doi:10.26650/sty.2023.1217952

View : 44 | Download : 46

Publication Date : 2023-06-26

Article Type : Research Article

Abstract :Hristiyanlık inancında önemli bir temsil aracına dönüşen aziz ve martyr kültü, inanç ve ibadet esaslarının yanı sıra kilise litürjisini de şekillendiren unsurların başında gelmiştir. İnancı uğruna yaşamını feda etmiş olan aziz ya da martyrlere ait kalıntılar kutsal birer emanete dönüşmüşlerdir. Rölik olarak adlandırılan söz konusu emanetlerin tanımlanma şekilleri ve kapsadıkları alanlar zamanla genişlemiştir. Kutsal sayılan emanetlerin muhafaza edildiği rölikerler ise yaşanan bu gelişmeler neticesinde form ve teknik özellikler açısından oldukça zengin bir yelpazeye sahip olmuştur. Süryanilerin yaşadığı bölgelerde yoğun bir şekilde görülen aziz kültü, dini mimarinin şekillenmesine katkı sağlamıştır. Mor Yuhannon Tayyoyo Manastırı’ndaki rölikerlerin varlığı da bunu destekler niteliktedir. Çalışmanın amacı, Hristiyanlıkta görülen rölik kültünün, gelişimine etki eden faktörlerin Doğu Hristiyanlığına ve dolayısıyla da Süryanilere yansımasını incelemektir. Ayrıca kutsal emanetlerin muhafaza edildiği rölikerlere ait tipolojik bilgiler ışığında, söz konusu manastırda görülen rölikerlerin genel bir tanımlamasını yapmaktır. Araştırma dahilinde incelenen rölikerlerin form ve teknik özelliklerine değinmeden önce, Hristiyan teolojisinde önemli bir yere sahip olan aziz ve martyr kültü hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonraki aşama da ise Hristiyanlık inancındaki rölik kültü ve kullanılan röliker çeşitleri genel hatlarıyla tanıtılmaya çalışılmıştır. Manastırda yer alan rölikerler, kilisenin narteks kısmında tespit edilmiştir. Bu durum söz konusu rölikerleri, bölgede yer alan benzer örnekler ile konum açısından farklı bir noktaya taşımaktadır. Rölikerlerin yapının orijinal dokusunda yer almayıp daha geç bir dönemde narteks kısmına eklenmiş olabileceği düşünülmektedir. Tur Abdin Bölgesi ve dolayısıyla İzlo Dağı civarı göz önüne alındığında, Batı Süryanilerine oranla Doğu Süryanilerine ait manastırların söz konusu röliker formlarına ait daha fazla örnek barındırdığını söylemek mümkündür. Manastırın bünyesinde yer alan röilkerlerin form özellikleri, bulundukları yer itibariyle küçük ebatlara sahip olmalarına da yol açmıştır. Ayrıca incelenen örneklerin lahit formuna sahip rölikerler grubunda değerlendirilebileceği sonucuna varılmıştır.
Keywords : Martyr, Doğu Süryani, Mor Yuhannon, Rölik, Röliker