İstanbul Fatih’te Birinci Ulusal Mimarlık Üslubundaki Eğitim Yapıları

Authors : Nurcan Yazici Metin, Soner Şahin, Şükrü Sönmezer, Selçuk Seçkin, Nazhan Aytaç

Pages : 453-513

Doi:10.26650/sty.2023.1215857

View : 57 | Download : 54

Publication Date : 2023-06-26

Article Type : Research Article

Abstract :Bu makalede, İstanbul’da Fatih ilçesi (tarihsel olarak "Suriçi” bölgesine karşılık gelen alan) içinde, Birinci Ulusal Mimarlık üslubunda yapılmış olan eğitim yapılarının incelenmesi; mimari ve sanat tarihi açısından bu yapıların ortak yönlerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, İstanbul’un Fatih ilçesi sınırları içerisindeki "Birinci Ulusal Mimarlık” üslubundaki eğitim yapıları, Osmanlı dönemi (1908-1923) ve Cumhuriyet dönemi (1923- ) olmak üzere iki alt başlık altında ele alınmıştır. Tespit edilen toplam 19 yapı, çeşitli plan tiplerine sahiptirler. Çoğunlukla "U” plan şemasına sahip olan yapılar arasında az sayıda dikdörtgen ve "E” planlı yapılar da yer almaktadır. Fatih Suriçi bölgesinde, Birinci Ulusal Mimari üslubundaki okullar içinde, bir "Tip proje” uygulamasının sonucu olarak planlandığı anlaşılan bir seri yapı ile de karşılaşmaktayız. Genel hatları ile "U” plana sahip olmakla birlikte, giriş aksında, arka bahçeye bakan tek katlı, sekizgen planlı, çok amaçlı bir salona sahip olan bu yapılar, daha önceki diğer "U” planlı yapılardan çok amaçlı bu mekânın varlığı ile ayrılmaktadır. İstanbul Fatih’teki eğitim yapılarının cephelerinde, içinde bulundukları Birinci Ulusal Mimarlık üslubuna özgü; sivri kemerler, çatı konsolları, geniş ahşap saçaklar, çini dekorasyon ve birçok süsleme öğesi yer almaktadır. Plan simetrisinin cephelere yansıdığı bu yapılarda, Selçuklu ya da Osmanlı bezeme ve mimari öğelerinin ise, özellikle 1930’lara kadarki ilk dönem örneklerinde yoğunlaştığı görülmektedir Sonuç olarak, incelenen okul binalarında kullanılan plan tasarımlarının dönemin Batı Avrupa ve Amerika örnekleri ile paralel düzeyde olduğu, yine bu kapsamda incelenen örneklerde uygulanan tip projenin sadece İstanbul’daki okul yapılarında görüldüğü ilk kez bu çalışmayla ortaya konulmuştur. Ayrıca üslubun genel eğilimine uygun olarak Cumhuriyet dönemi okullarının daha yalın örnekler olduğu, diğer bir önemli tespit olarak karşımıza çıkmaktadır.
Keywords : Osmanlı, Erken Cumhuriyet, Eğitim Yapıları, Mimari, Plan