The Case of Hagia Sophia's Opening to Worship As an Example of Political "Anamnesis"

Authors : Deniz Ülke Aribogan

Pages : 39-53

Doi:10.26650/JECS2020-0089

View : 14 | Download : 10

Publication Date : 2021-06-30

Article Type : Research

Abstract :Ayasofya 1500 yıllık bir geçmişe sahiptir. 1000 seneye yakın bir süre kilise olarak kullanılmış ve Hristiyanlar için bir ibadet merkezi olmasının yanısıra Bizans Imparatorluğu'nun da önemli bir güç simgesi haline gelmiştir. Osmanlı’nın İstanbul’u fethi ile birlikte 482 yıl boyunca cami olarak kullanılan Ayasofya’nın sembolik gücü önemlidir. Hz. Muhammed tarafından İstanbul’un fethi bir ‘müjdelenmiş zafer’ ya da ‘seçilmiş hedef ’ olarak belirtilerek, İstanbul’u İslam dünyasının gözünde önemli bir yere taşır. Fatih Sultan Mehmet İstanbul’a girer girmez ilk olarak Ayasofya’ya gitmiş ve ilk Cuma namazını burada kılmıştır. Bu sebeple iki farklı din ve topluluk için de Ayasofya’nın psikopolitik anlamı büyüktür. 24 Kasım 1934’de Ayasofyanın müzeye çevrilmesi, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin içinde bulunduğu şartlarda mekânı nötrleştirme ya da bir uzlaşma hareketi çabası olarak yorumlanabilmektedir. Ayasofya’nın cami olarak yeniden ibadete açılıp açılmaması konusu ise milliyetçi- muhafazakâr söylemde zaman zaman tartışılagelir. Tarih boyunca farklı din ve yönetimler tarafından önemli sembolik anlamlar taşıyan Ayasofya bir anıt mekânı olarak zaferlere, hüzünlere, sevinçlere, kayıplara ve kolektif travmalara sebep olmuştur. Eski dünyaya ait bu travmaların yeni dünyada tekrar ve tekrar araçsallaştırılması, politik anamnesis üzerinden tartışılabilir. Unutulanı hatırlamak ve hatırlatmak, bireysel ve kolektif hafızayı nasıl etkiler ve Ayasofyanın geçmişi, bugünü ve geleceği bu durumdan nasıl etkilenir?
Keywords : Ayasofya, Anamnesis, Politik hatırlama, Psiko-politik