Türkiye Tıp Tarihinin Latince Kaynakları: Dissertatio Inauguralis Medica De Peste Orientali,… Marcus Marchand, Constantinopolitanus (1831)

Authors : Tomas Terziyan, Şeref Etker

Pages : 275-309

Doi:10.26650/oba.1249604

View : 59 | Download : 72

Publication Date : 2023-07-06

Article Type : Research Article

Abstract :Dr. Marko Marchand (İstanbul, 1807 - İstanbul, 1879) Viyana Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden, 29 Ocak 1831 tarihinde De Peste Orientali (Şark vebası) üzerine hazırladığı tezini savunarak mezun olmuştur. Marchand’ın Latince olarak kaleme aldığı 34 sayfalık (5.600 sözcük) mezuniyet çalışması aynı yıl içinde Viyana’daki Mıkhitarist manastırı matbaasında basılmıştır. Bir süre St. Petersburg Akademisi’nde de öğrenim gören Dr. Marchand, Türkiye’ye dönüşünde 1839’da Meclis-i Umur-ı Sıhhiye üyeliğine atanmıştır. Osmanlı bürokrasisi içinde Marşan Efendi, Rum toplumunda ise Markos Marsan (Μάρκος Μαρσάν) olarak tanınan Dr. Marchand, Dersaadet Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahanesi ile Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin kurucularındandır; Meclis-i Tahaffuz’da (Conseil supérieur de Santé) yöneticilik yapmış ve Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahane’nin başkanlığında bulunmuştur. Marchand, "[Bu tezi] yapmaya beni zorlayan başlıca neden vatanımın amansız düşmanı… [ve] bugüne kadar alt edilemeyen hastalığın bizzat kendisidir” girişiyle, ülkesindeki yıkıcı etkisi yüzünden veba üzerinde çalışmayı seçtiğini belirtmiştir. Döneminin vebaya değgin "limologia” literatürünü gözden geçiren Marchand, çalışmasına kişisel gözlemlerini, "novi ipsemet Constantinopoli…” girişiyle katmıştır. Dr. Marko Marchand’ın yaşamöyküsü yayımlanmış nekrolojisine ve arşiv belgelerine dayanılarak ortaya çıkarılmıştır. Bu çalışmada, tıp tarihimizde veba ve salgın hastalıkların tarihsel literatüründe değerlendirilmemiş Latince bir kaynak olan Marcus Marchand’ın De Peste Orientali başlıklı tezinin özgün metni incelenmiş ve Türkçe çevirisi sunulmuştur.
Keywords : Marcus Marchand, Marşan Efendi, Veba, De Peste Orientali, Latince Tezler, Tıp Tarihi